Voedingscentrum.nl maakt gebruik van cookies. Waarom? Lees onze uitleg.
Menu
Zoek

Gezond opvoeden: verdieping

Als ouder speel je een belangrijke rol in het aanleren van gezonde eetgewoonten van je kind. Elke dag een warme maaltijd met groenten, een stuk fruit tussendoor, aan tafel eten en duidelijke afspraken over het drinken van sap of frisdrank. Maar gezond opvoeden is niet altijd even makkelijk. Zo bestaat het supermarktaanbod voornamelijk uit eten en drinken buiten de Schijf van Vijf, zijn er veel verleidelijke aanbiedingen voor snoep en snacks en is er altijd wel iets te vieren.

De hele dag ‘nee’ moeten zeggen tegen je kind is niet leuk. Maar de hele dag alles goed vinden is ook geen optie. Het kan dan ook best lastig zijn om je te houden aan je voornemens om gezond te eten, voor jezelf én je kind. En wat wordt er nu eigenlijk precies bedoeld met ‘gezond opvoeden’? Wat kun je beter wel én niet doen als ouder als het gaat om het aanleren van gezonde eetgewoonten van je kind?

Gezin aan een gezonde tafel

Op deze pagina lees je meer over de invloed die je als ouder hebt op het eetgedrag van je kind. Ook geven we je extra kennis en handvatten op het gebied van afspraken, structuur en controle.

Jouw invloed: goed voorbeeld doet volgen

Als ouder ben je een belangrijk voorbeeld voor je kind. Het is goed om te bedenken dat wat we doen en laten zien impact heeft op kinderen. Misschien wel meer dan wat we zeggen. Je kind kijkt namelijk naar hoe jij je gedraagt en neemt dit gedrag over. Zien eten doet eten! Dat geldt voor gezond en ongezond eten. Dus door stil te staan bij wat je wel en juist niet eet als je kind in de buurt is, kun je het eetgedrag van jouw kind beïnvloeden.
Lees de uitgebreide uitleg

Rolmodel

Als ouder ben je een belangrijk rolmodel voor je kind. Ook als het gaat om gezond eten en drinken. Wat en hoeveel jij eet bepaalt namelijk in grote mate wat en hoeveel jouw kind eet. Je bent dus echt een voorbeeld voor je kind! Niet alleen in wat je doet, maar ook in wat je zegt of hoe je kijkt. Als jij je groente met plezier eet en er positieve dingen over vertelt, leert je kind dat groente eten leuk, lekker en belangrijk is. Drink je zelf vooral water en thee, en weinig tot geen suikerhoudende drank, dan zal je kind dat ook eerder doen.

Eet je zelf weinig groente of laat je duidelijk merken wanneer je het niet lekker vindt, dan leer je je kind onbewust dat groente eten niet belangrijk of niet lekker is. Neem je altijd een koekje bij je koffie, dan leert je kind dat koffie en koek samengaan. Het is dan ook logisch dat jouw kind ook steeds iets lekkers wil bij zijn drinken.  

Kijken naar je eigen eetgedrag

Het kan soms best confronterend zijn om naar je eigen eetgedrag te kijken en je bewust te worden van de invloed die jij hebt op de voor- en afkeuren van jouw kind qua eten en drinken. Wil je bijvoorbeeld dat je kind meer groente of fruit gaat eten, dan is het belangrijk om eerst te kijken of je zelf voldoende groente of fruit eet. Is dit niet het geval, dan heb je de eerste stap op weg naar verandering te pakken. Troost jij jezelf met lekkers als je je rot voelt? Dan is de connectie troosten met ongezond eten voor je kind ook snel gelegd.

Het hoeft niet perfect

Wees gerust: je hoeft écht niet die perfecte ouder te worden die elke maaltijd met een stralende glimlach eet of nooit snoept of snackt in het bijzijn van zijn kind. Maar door je bewuster te worden van je eigen eetgedrag, kun je ook bewustere keuzes maken in welk gedrag je wel of juist niet wil vertonen in het bijzijn van je kind. En eet dat extra koekje gewoon af en toe om de hoek in de keuken op.

Voorbeelden

Je kunt bijvoorbeeld met jezelf of je partner afspreken dat jullie geen suikerhoudende drank drinken tijdens het avondeten. Of dat jullie even wachten met het eten van chips totdat je kind naar bed is. Maak regelmatig een schaal met rauwkost of fruit klaar voor het hele gezin en pak zelf wat gezonds als je trek krijgt. Twee vliegen in een klap: je verbetert niet alleen je eigen eetgedrag, maar geeft ook het goede voorbeeld aan je kind! Zo maak je routines van gezonde eetmomenten, en voor je het weet horen die er voor een kind gewoon bij.
sluiten

Eetopvoeding

Een andere manier waarop je invloed hebt op het eten en drinken van je kind is door hoe je je kind opvoedt als het om eten gaat. We noemen dat ook wel ‘de eetopvoeding.’ Als het gaat om het eetgedrag van je kind, zet je specifieke manieren in om het gedrag van je kind direct of indirect te beïnvloeden.

Denk bijvoorbeeld aan afspraken over snoepen of water drinken. Je wil natuurlijk dat jouw eetopvoeding vooral bijdraagt aan dat je kind gezond eet en drinkt. Daarom leggen we hieronder uit welke manieren er zijn om zo’n gezonde eetopvoeding vorm te geven.

1. Afspraken en structuur

Afspraken en structuur geven jou en je kind duidelijkheid en houvast, en dat zorgt voor rust en minder strijd en gedoe. Zo helpen ze dus bij een gezonde eetopvoeding. Gezond eten en drinken stimuleer je door:

  • gezond eten in huis te hebben en makkelijk te maken.
  • een dagstructuur te bieden met vaste eetmomenten, met ontbijt, lunch, avondeten en af en toe een tussendoortje.
  • duidelijke afspraken, en routines te maken. Wat, hoeveel, waar en wanneer mag je kind eten en drinken, wat zijn jullie gezinsafspraken en routines. Belangrijk hierbij is dat je zoveel mogelijk op één lijn zit met je partner. Anders wordt het onduidelijk voor kinderen.
  • grenzen te stellen als het gaat om ongezond eten. Bijvoorbeeld 1 koekje na school.
  • ongeveer te weten wat en hoeveel je kind op een dag eet. Zoek de juiste balans tussen te veel en te weinig controle uitoefenen.
Lees de uitgebreide uitleg

Manier van gezond en ongezond aanbieden

Als ouder bepaal jij hoe het er thuis aan toe gaat qua eten en drinken. Jij doet bijvoorbeeld de boodschappen en bepaalt dus voor jouw kind wat er in huis beschikbaar is. De eetgewoonten van je kind worden dan ook in sterke mate bepaald door wat er beschikbaar en toegankelijk is in huis. Heb je veel groente en fruit in huis, dan zal je kind dit sneller willen eten. Ligt de kast vol met snoep en chips dan vraagt een kind daar ook sneller naar.

Ook de manier waarop eten thuis wordt aangeboden is belangrijk. Het aanbieden van een bakje met stukjes gesneden groente en fruit tussendoor helpt je kind bijvoorbeeld om meer groente en fruit te eten. Maar het werkt ook de andere kant op. Als er thuis volop frisdrank en sap is waar je kind gemakkelijk zelf bij kan, dan is de kans groter dat hij dit ook wil drinken.

Dagstructuur

Als ouder kun je het eetpatroon van je kind ook beïnvloeden door gebruik te maken van vaste eet- en drinkmomenten. Door van deze momenten een vaste routine te maken leer je je kind om niet de hele dag door te eten en drinken. Je kind went eraan en weet al snel niet beter. Door routines te hebben rond gezond en ongezond eten maak je duidelijk wat wel en niet mag thuis en buitenshuis. Het is daarbij niet alleen belangrijk om regels te hebben over wat je kind mag eten (bijvoorbeeld koek als hij uit school komt), maar ook om vooraf te bepalen hoeveel je kind mag eten (bijvoorbeeld: je mag één koekje als je uit school komt).  

Duidelijke afspraken

Door duidelijke afspraken te maken over wat, hoeveel, waar en wanneer er gegeten wordt, zorg je voor duidelijkheid. Wanneer er duidelijke regels en grenzen zijn, je deze ook consequent gebruikt en je met je partner op één lijn zit hierover, zeurt je kind over het algemeen minder en luistert hij beter. Kinderen van 7 jaar en ouder zijn goed in staat om zelfstandig afspraken rond eten na te leven. Jongere kinderen hebben vaak wat meer begeleiding nodig van hun ouders om zich aan de regels te houden.

Dit kun je doen door de afspraken wat vaker te herhalen en je kind te waarschuwen als je denkt dat hij de regel gaat overtreden. Al vanaf jonge leeftijd kun je je kind laten meedenken over afspraken rond eten. Zo vergroot je de bereidheid om de afspraken ook na te komen. Jij bepaalt als ouder de kaders, kinderen kunnen meedenken over de invulling. Bijvoorbeeld: we eten 2 stuks fruit per dag, wanneer en welk fruit wil jij eten? Hoe ouder je kinderen, hoe meer je ze kunt laten meedenken! 

De juiste balans zoeken

Naarmate kinderen ouder worden is het soms een uitdaging om in de gaten te houden wat en hoeveel ze eten. Als ouder heb je namelijk niet altijd zicht op wat je kind te eten of drinken krijgt aangeboden op school of bij vriendjes.

Sommige ouders houden heel strikt bij wat hun kind eet, terwijl andere ouders hier heel vrij in zijn. Beiden zijn niet verstandig: in het ene geval wordt het eten te belangrijk gemaakt, terwijl in het andere geval het kind ongemerkt te veel of te ongezond kan gaan eten.

De uitdaging zit hem dus in de juiste balans te vinden. Je doet niet alleen wat bij jou past als ouder, maar ook wat aansluit bij het karakter van je kind. Het ene kind heeft bijvoorbeeld meer sturing nodig dan het andere kind. Hou in grote lijnen bij wat je kind eet. Als je merkt je dat je kind buitenshuis veel ongezond eten binnenkrijgt (bijvoorbeeld omdat hij ’s avonds geen trek meer heeft), dan is het tijd voor een gesprek en wat afspraken.

sluiten

Laat kinderen zien hoe leuk eten is!

2. Uitleggen en betrekken

Als kinderen niet snappen waarom iets niet mag of waarom ongezond eten niet goed voor je is, dan is het lastiger voor ze om de afspraken en grenzen hierin aan te nemen. Logisch, wij gaan zelf ook niet beter meewerken en luisteren als we niet begrijpen waarom iets is. Ga dus in gesprek met je kind over keuzes, regels en grenzen en vertel waarom ze belangrijk zijn of waarom je keuzes maakt. Op die manier betrek je je kind erbij en zo stimuleer je de autonomie van je kind.

Je kunt je eigen kennis en vaardigheden overbrengen op je kind, zodat ze nu opgroeien met gezonde keuzes en later zelf ook de juiste voedselkeuzes maken. Laat verder zien dat gezond eten leuk en lekker is. Zo proeven kinderen eerder van het eten als ze bijvoorbeeld helpen bij het koken. Samengevat helpen de volgende punten om je kind gezonde eetgewoonten aan te leren.
  • Leg regels uit.
  • Draag je eigen kennis en vaardigheden over.
  • Maak eten leuk.
  • Laat je kind helpen bij het bedenken wat jullie gaan eten, boodschappen doen en koken.
Lees de uitgebreide uitleg

Leg regels uit

Als kinderen snappen waarom er afspraken zijn over eten en drinken, is de kans ook groter dat ze er in meegaan en zullen ze minder zeuren en strijd maken. Dit geldt zeker voor wat oudere kinderen, maar je kunt ook jongere kinderen al prima simpele dingen uitleggen en toelichten. Een goede uitleg over waarom jij bepaalde regels hanteert is belangrijk. Zo kun je bijvoorbeeld uitleggen waarom je wil dat je kind water drinkt in plaats van limonade of sap (‘in limonade zit veel suiker, water is gezonder voor je’).

Bij hele jonge kinderen kun je een hele korte, simpele uitleg geven. Bij oudere kinderen kun je preciezer bespreken waarom elke dag veel snoepen niet goed voor je is en waarom gezond eten wél belangrijk is voor de groei en ontwikkeling. Door uitleg te geven vergroot je wederom de bereidheid van je kind om afspraken na te komen en regels te volgen.  

Maak eten leuk

Eten gaat natuurlijk niet alleen om wat wel en niet mag. Eten is leuk en lekker en eetmomenten kunnen heel fijn en gezellig zijn met het gezin! Plezier in eten is heel belangrijk. Je kunt eten leuk maken door bijvoorbeeld grappige namen te bedenken voor groente, door een fijne sfeer te creëren tijdens het eten, eten zo nu en dan leuk aan te bieden en de tafel op een leuke manier te dekken. Laat kinderen  meedenken en meehelpen!  

Laat je kind helpen

Als je je kind betrekt bij wat je gaat eten, is je kind beter voorbereid op wat er gaat komen. Ook gaan kinderen meer interesse tonen in eten als ze zelf hebben geholpen bij het plannen van de maaltijd, kiezen van het eten, het doen van boodschappen en de voorbereiding in de keuken. Als kinderen bijvoorbeeld helpen met het schoonmaken en snijden van groente zijn ze ook sneller geneigd om te proeven en onder het koken alvast wat dingen te eten. Bekijk onze tips voor samen koken.
sluiten

3. Wees voorzichtig met controle, troosten en belonen

Afspraken en structuur zijn nodig. Maar te veel controle is ook weer niet goed. Wat is dan te veel controle? 3 punten waar je op kunt letten:

  • Verbied geen eten. Verbied bijvoorbeeld koekjes nooit helemaal, dan wil je kind er juist meer van.
  • Dwing je kind niet om te eten. Daarmee kan je kind eten minder lekker gaan vinden. En het kan ervoor zorgen dat je kind niet meer voelt wanneer zijn buik vol zit.
  • Troost of beloon niet met eten. Dit kan zorgen voor een verstoorde relatie met eten. Bijvoorbeeld dat je kind later zichzelf ook gaat troosten met eten.
Lees de uitgebreide uitleg

Niet verbieden en dwingen

Om gezonde eetgewoonten aan te leren is een zekere mate van controle belangrijk. Maar als er te veel controle wordt gebruikt, dan slaat die controle echter al snel om in verbieden of dwingen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan kinderen die nooit een snoepje of koekje mogen. Dit maakt het alleen maar interessanter voor het kind en zorgt er vaak voor dat ze er juist van willen eten.

Je kind dwingen om meer te eten of verplichten aan tafel te blijven zitten totdat het bord leeg is ook niet gewenst. Als kinderen gedwongen worden om te eten, gaan ze het eten juist minder lekker vinden.  Ook kan je kind hierdoor zijn gevoel van honger en verzadiging (vol zitten) niet goed ontwikkelen. Het is dus belangrijk om je kind de vrijheid te geven in hoeveel hij wil eten, zodat hij leert voelen wanneer hij genoeg heeft.  Jij bepaalt wat er gegeten wordt en je kind bepaalt hoeveel hij eet. Natuurlijk kun je inspelen op nog wat meer eten als je kind nauwelijks eet, maar dwing hem dus niet om te eten.  

Niet troosten of belonen met eten

Een andere vorm van controle is je kind troosten of belonen met eten. Het eten wordt gebruikt om emoties te sussen of iets gedaan te krijgen van je kind. Het werkt voor de korte termijn vaak best goed, maar deze vormen van controle zijn niet aan te raden. Als je je kind nu vaak beloont of troost met eten, dan kan je kind een relatie leggen tussen een rotgevoel wegmaken met iets lekkers, of ‘als je iets goeds doet krijg je wat lekkers’.

Zo zal je kind later zichzelf misschien ook troosten of belonen met eten en kan het zijn dat een kind op die momenten meer zeurt om iets lekkers of alleen dingen wil doen voor eten. Dat is niet wenselijk, want op de lange termijn kan dit zorgen voor een verstoorde relatie met eten en het zorgt voor meer strijd. Maak van het toetje ook geen beloning voor het eten van groente. Je laat daarmee (onbedoeld) zien aan je kind dat groenten eigenlijk niet lekker zijn als er zelfs een beloning tegenover staat. Dat kan ervoor zorgen dat je kind op den duur alleen nog maar groente eet als dat lekkere toetje volgt.  Of hij nu goed of minder heeft gegeten: het toetje hoort erbij of niet.  

Het klinkt allemaal heel logisch en misschien denk je dat jou dit niet overkomt. Toch sluipen dit soort dingen er snel in: je kind mag bijvoorbeeld iets lekkers kiezen omdat hij gevallen is of zijn zwemdiploma heeft gehaald. Of je kind krijgt een grote zak snoep omdat hij meegedaan heeft aan de wandelvierdaagse. Een keertje belonen met eten is natuurlijk niet erg, maar de situaties stapelen zich al snel op. Zeker in de verleidelijke voedselomgeving waarin we tegenwoordig leven. Mooi om eens te kijken op welke momenten jij dit (vaak onbewust en goedbedoeld) inzet en welke je wil behouden en wil veranderen. Een knuffel, een compliment, iets leuks doen samen: allemaal goeie varianten die handiger zijn!

Belonen door middel van een compliment bij het proeven van groente kan natuurlijk wel. 

sluiten

Opvoeden en eten: het vraagt om aanpassing en flexibiliteit

Je kind wordt ouder en dat zorgt ervoor dat je je steeds moet aanpassen en na moet denken over aangepaste afspraken en routines. Hoe ouder je kind, hoe meer je kunt uitleggen waarom je bepaalde regels en afspraken hebt in huis over eten en drinken. Probeer ook flexibel te zijn. Je hoeft niet overal een strijd van te maken en uitzonderingen kunnen altijd als een routine of afspraak goed staat.

Benoem de uitzondering en leg die ook uit, dan weet en snapt je kind dat het de volgende keer weer is als altijd. Toch even een moeilijk moment als de afspraak daarna weer geldt? Logisch en helemaal niet gek: verplaats je in je kind, verwoord en erken de emotie en houd vast aan je regel. ‘Hm.. dat is even jammer he dat we vandaag niet weer een ijsje als toetje hebben. Dat begrijp ik, het was heerlijk gisteren. Elke dag ijsjes is niet goed voor je, soms is er even een uitzondering, maar we eten vandaag weer zoals altijd yoghurt of fruit’

En daar komt bij dat elk kind anders is. Daarom is er geen eetopvoeding die voor elk kind op precies dezelfde manier zal werken. En wat voor je ene kind werkt, kan zomaar eens verschillen voor zijn broertje of zusje. Heb vertrouwen in jezelf als ouder en in jouw opvoeding. Jij bent de expert! Als jij weloverwogen afspraken, grenzen en regels maakt, er vertrouwen in hebt dat je gemaakte regels kunt naleven en dit ook uitstraalt, dan luistert je kind een stuk beter.

Praktische tips

Bekijk ook onze 10 tips die je kunnen helpen om je kind een gezonde eetopvoeding te geven.