De Gezonde Schoolkantine (2019)

Wanneer scholen werken aan een gezonde schoolkantine werken zij met de Richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum. Deze richtlijnen zijn in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gemaakt en voldoen aan de laatste wetenschappelijke inzichten. In de richtlijnen wordt ingezet op het veranderen van gedrag door het aanpassen van de omgeving. De richtlijnen zijn niet alleen in te zetten op scholen, maar ook sportkantines en bedrijfsrestaurants kunnen ze gebruiken. Het Voedingscentrum zet zich actief in op scholen. JOGG gebruikt de richtlijnen bij het gezonder maken van sportkantines.

Bekijk hieronder de factsheet 'Richtlijnen Gezondere Kantines' voor onderbouwing van de richtlijnen en de brochure 'Op naar een gezonde schoolkantine' voor een praktische vertaling van de richtlijnen naar schoolkantines. 

Een gezonde uitstraling en een gezonder aanbod staan centraal in een gezonde schoolkantine. Scholen kiezen zelf of ze gaan voor een ‘zilveren’ of ‘gouden’ kantine. Een gouden kantine heeft een gezonder aanbod en een nóg gezondere uitstraling dan een zilveren kantine. Een zilveren kantine bestaat namelijk voor minimaal 60% uit ‘betere’ keuzes en de gouden kantine voor minimaal 80%. Een gouden kantine voldoet verder aan meer ‘uitstralingspunten. Zilveren en gouden kantines geven gezondere producten dus een hoofdrol, zonder ongezonde keuzes helemaal te verbannen. Scholen kunnen ook gaan voor een ideale kantine, waarin alleen producten uit de Schijf van Vijf te krijgen zijn.

Het Voedingscentrum ziet het belang van een persoonlijk advies. De Schoolkantine Brigade heeft sinds 2013 ruim 1.600 schoollocaties bezocht. De brigade bestaat uit een team van 12 diëtisten verspreid door het land. Zij helpen scholen op weg naar een gezonde schoolkantine. Tijdens het adviesgesprek wordt gekeken naar het aanbod en de uitstraling van de kantine. Maar ook naar de omgeving van de school. Na afloop van het schoolbezoek ontvangt de school een adviesrapport op maat, waarin duidelijk wordt waar de school nu staat en welke stappen de school nog kan zetten. Daarnaast staat op de website van de Gezonde Schoolkantine een stappenplan om een Schaal te verdienen met in stap 1 de Kantinescan. In deze praktische tool voeren scholen hun aanbod in en bekijken ze in hoeverre de uitstraling van hun kantine gezond is. Scholen krijgen direct een advies op maat. 

Vanaf 2017 tot half oktober 2019 zijn er 1.290 zilveren en gouden Schoolkantine Schalen uitgereikt, over 699 verschillende schoollocaties. In totaal zijn er in Nederland 1.855 scholen in het voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs met een balie en/of automaat. Dus 38% van die scholen heeft een gezondere schoolkantine. 

Wanneer scholen voldoen aan de voorwaarden die gesteld worden in de Richtlijnen Gezondere Kantines, krijgen ze een zilveren, gouden of ideale Schoolkantine Schaal uitgereikt. 

Met De Dag van de Gezonde Schoolkantine willen we de aandacht vestigen op het belang van gezonde voeding op scholen. Jongeren brengen het grootste deel van hun dag door op school, dus is er een belangrijke rol voor de school weggelegd om te zorgen dat jongeren gezond kunnen eten op school. Veel scholen zijn hier al mee aan de slag gegaan door gezond eten aan te bieden, maar wij willen dat álle scholen in het voortgezet- en middelbaar onderwijs  een kantine hebben waarin gezond eten en drinken uit de Schijf van Vijf wordt aangeboden. Met de Dag van de Gezonde Schoolkantine zetten we scholen die werken aan een gezondere schoolkantine in het zonnetje, en hopen we het maatschappelijk draagvlak voor een gezonde schoolkantine verder te vergroten, waardoor nog meer scholen zich hiervoor gaan inzetten.

Wat is het doel?

De belangrijkste doelen van de Dag van de Gezonde Schoolkantine zijn:

Op landelijk niveau aandacht voor het belang van gezonde voeding op scholen,
waarbij de integrale aanpak duidelijk naar voren komt. Meerdere partijen (JOGG, GGD, politiek, voedingscentrum, scholen) werken samen  om zoveel mogelijk jongeren toegang te geven tot gezond eten en drinken op school. 

We kaarten het onderwerp aan bij JOGG, om ervoor te zorgen dat JOGG-gemeentes ervoor zorgen dat de scholen in die gemeente in ieder geval een gezondere schoolkantine hebben. Vanuit de programmalijn Gezonde Eetomgeving wordt ingezet op het gezonder maken van andere eetomgevingen dan de schoolkantine, waaronder de omgeving rondom scholen. We proberen gemeentes te ondersteunen door richtlijnen te ontwikkelen waarmee zij hun eetomgevingen kunnen aanpakken. Een belangrijke start is daarin het weren van ongezonde snackkarren rondom scholen waarvoor we onlangs een pleidooi hebben gehouden. Een gemeente zou hiervoor bijvoorbeeld zijn (standplaatsen-)vergunningenbeleid kunnen aanpassen en zelfs dat van horeca-vergunningen. Uitvoerbare (en handhaafbare) criteria voor een gezondere omgeving ontwikkelen die juridisch ook kloppen is nog een uitdaging waar we samen met gemeentes aan werken.

Het belang van een gezonde eetomgeving wordt onderstreept door het huidige kabinet. In het Nationaal Preventieakkoord (23 november, 2018) staat de ambitie beschreven dat in 2020 maar liefst 950 scholen een gezonde schoolkantine hebben, wat overeenkomt met 50% van het totaal aantal scholen met een schoolkantine. Dit moet bijdragen aan een gezonder eetpatroon (en meer sporten en bewegen) bij kinderen en jongeren in het onderwijs. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor het aanpassen van het aanbod, maar het programma 'De Gezonde Schoolkantine' helpt scholen bij de stappen om een gezondere kantine te realiseren.

Het programma De Gezonde Schoolkantine van het Voedingscentrum wordt 100% gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. 

Onder de verantwoordelijkheid van Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) valt het Akkoord ‘Gezonde Voeding Op Scholen’ (2016-2020). Ondertekenaars van dit akkoord zijn cateraars, automatenleveranciers en andere toeleveranciers. Hiermee geven zij aan dat zij in het leveren aan scholen voldoen aan het niveau ‘zilver’ volgens de Richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum. De ambitie van de iedere ondertekenaar is om in 2020 op 25% van de scholen die zij bedienen het niveau ‘goud’ gerealiseerd te hebben.  

Het Voedingscentrum monitort elk jaar de stand van zaken op de scholen en de voortgang van de ondertekenaars. Het Voedingscentrum rapporteert aan JOGG over de bevindingen tijdens deze monitoring. JOGG verzorgt de terugkoppeling naar de Akkoordpartijen over de afspraken in het akkoord. 

We hebben een intensieve samenwerking met de lokale GGD’en. 2 keer per jaar is er een GGD-meedenkbijeenkomst waarin we onze activiteiten toelichten, aansluiting zoeken en ervaringen uitwisselen. Vaak sluit de GGD aan bij het schoolbezoek van de Schoolkantine Brigade. Zij vormen dan onderdeel van de werkgroep Gezonde Schoolkantine binnen de school. De GGD-adviseur kan samen met de school aan de slag met de tips en adviezen uit het schooladviesrapport van de Schoolkantine Brigade. De GGD zorgt zo samen met de Schoolkantine Brigade voor een goede begeleiding van de scholen op weg naar een gezonde schoolkantine.    

Gezonde School is een initiatief van de overheid om gezondheid op school te bevorderen. Daarbij zijn er 9 gezondheidsthema’s waar een school aan kan werken, één daarvan is voeding. Wanneer een school voldoet aan de criteria binnen dit thema krijgt de school het themacertificaat voeding van het vignet Gezonde School. Het Voedingscentrum is samen met de Hartstichting verantwoordelijk voor de kwaliteitscriteria voor het thema voeding. Het Voedingscentrum beoordeelt bovendien de aanvragen voor het themacertificaat voeding.

Om in aanmerking te komen voor het themacertificaat voeding moet een middelbare school of een mbo een zilveren of gouden Schoolkantine Schaal hebben, en voldoen aan 2 aanvullende criteria, namelijk:

• Structureel lessen aanbieden over gezonde voeding.
• De school speelt een actieve rol in het signaleren van problemen op het gebied van voeding en gewicht.

Factsheet peiling Gezonde Schoolkantine 

Opiniestuk verschenen in diverse media

Foto's Dag van de Gezonde Schoolkantine 2019

Foto's van de schaaluitreikingen Dag van de Gezonde Schoolkantine 2019