Lesinspiratie voor het voorgezet onderwijs

De Schijf van Vijf is een wetenschappelijk onderbouwd voorlichtingsmodel dat laat zien wat de essentie van gezond en duurzaam eten is. Eten volgens de Schijf van Vijf:

• is goed voor je lichaam 
• verkleint de kans op hart- en vaatziekten (hartaanval, beroerte)
• verkleint de kans op kanker
• helpt het milieu
• zorgt dat je alle voedingsstoffen binnenkrijgt die je nodig hebt (vitamines, mineralen, koolhydraten, eiwitten, vetten) 

Voor je leerlingen is kennis over de Schijf van Vijf een mooie basis om gezond en duurzaam te eten. 

Video's

In de les kun je bijvoorbeeld video's laten zien en daar vragen over stellen. Vooraf kun je bijvoorbeeld vragen: Wat weten jullie al van de Schijf van Vijf? En achteraf: Waarom zou je eten volgens de Schijf van Vijf?

Over wat is de Schijf van Vijf: 

Over de vakken van de Schijf van Vijf:

Tools

Als opdracht in de les kun je leerlingen de tool De Schijf van Vijf voor jou invullen. Daarmee krijgen ze een advies over hoeveel van welke voedingsmiddelen ze nodig hebben.

Ook kun je aan de slag met de tool Staat dit in de Schijf? Daarvoor kun je het Werkblad Staat dit in de Schijf? gebruiken (invulbare pdf). Vraag na invullen van dit werkblad aan leerlingen: Welke ‘gezondere keuze’ zie jij wel zitten?

Met de ‘Kies Ik Gezond?’-app scan, zoek en vergelijk je eenvoudig producten. Je kunt met de klas naar de supermarkt om producten te scannen. Of zoek in de klas producten op met de zoekfunctie. Laat leerlingen bijvoorbeeld producten scannen of opzoeken die ze vaak eten. Staan die producten in de Schijf van Vijf? Zo nee, wat zouden ze kunnen kiezen wat wél in de Schijf van Vijf staat? 

Download de app

Download in Play Store
Download in App Store

Wat doet de 'Kies Ik Gezond?'-app?

Bekijk de video en lees meer over de app.

Mijn Eetmeter is een online eetdagboek. Je kunt leerlingen bijvoorbeeld in de les vragen in te vullen wat ze gisteren hebben gegeten en gedronken. 

Je kunt in de les gebruik maken van het Werkblad Eetmeter (invulbare pdf). Voor dit werkblad gebruik je Mijn Eetmeter binnen Mijn Voedingscentrum. Het werkblad is niet geschikt voor de app-versie.

Mijn Voedingscentrum 

Gebruik Mijn Eetmeter binnen Mijn Voedingscentrum.

Download de app

Download in Play Store
Download in App Store

Wat doet Mijn Eetmeter?

In Mijn Eetmeter zien leerlingen:

• krijg ik voldoende voedingsstoffen binnen?
• krijg ik te weinig of te veel energie (calorieën) binnen? 
• eet ik volgens de Schijf van Vijf? 
• wat zijn gezondere eetkeuzes?
• welke eet-uitdaging kan ik voor mezelf kiezen? 

Lees meer over Mijn Eetmeter

Een hulpmiddel om een eerste stap te zetten is de Eetwissel. Daarmee maak je een stapje binnen wat je nu al eet en drinkt. Je neemt bijvoorbeeld een keer een glas water in plaats van cola. Of je kiest voor dat volkorenbroodje en niet voor het witte bolletje. Een Eetwissel kun je maken voor je gezondheid, voor het milieu en liefst voor allebei tegelijk.

Inspiratie-video

Waarom zou je Eetwisselen? Laat deze video zien! Kleine stapjes zijn veel makkelijker dan grote veranderingen.

Eetwissel kiezen

Je kunt je leerlingen een Eetwissel laten kiezen uit voorbeelden van Eetwissels die wij geven of laat ze zelf een Eetwissel bedenken.

Dansje

Wil je op een ludieke manier aandacht besteden aan de Eetwissel? Bekijk deze dansjes in de Eetwissel-afspeellijst op YouTube en laat je leerlingen ook een Eetwisseldans maken.

Wil je jouw leerlingen meer bijbrengen over groente en fruit? Met de Fruit & Veggie Challenge van EU-Schoolfruit leren leerlingen op een prikkelende manier over de gezondheidsvoordelen, herkomst, duurzaamheid en smaak van fruit en groente. Ze verdienen punten met een interactieve quiz en scoren bonuspunten als ze goed discussiëren over een stelling. Ze kunnen stemmen met hun smartphone. Heeft de klas voldoende punten binnengehaald? Dan volgt de ontknoping in een spannend filmpje. Start meteen een les op.

Het Voedingscentrum heeft samen met Kidsweek een speciale krant gemaakt over duurzaam en gezond  eten. Deze krant is bedoeld voor kinderen van 9-13 jaar. De krant staat vol met leuke weetjes over eten, interviews, quizjes en moppen. Je kunt de krant gebruiken om er inspiratie uit te halen voor een les, project of themaweek. Bekijk de speciale uitgave van Kidsweek (2020).

Als een enthousiaste wervelwind raast Pierre Wind door de keuken en laat hij allerlei kookvaardigheden zien. Deze video's zijn vooral geschikt voor de brugklas. 

Video's 

 En:

• Hygiëne in de keuken
• Gezond bakken
  
• Koken met kruiden
• Stamppot maken
• Snijtechnieken

Aan de slag

Wil je na het kijken van een filmpje oefenen? Hier een aantal recepten waarvoor niet per se een keuken nodig is:

• Broodwrap
• Guacamole
• Paprikadip
• Couscoussalade (waterkoker nodig) 

Heb je wel een keuken tot de beschikking op school of wil je een ander recept proberen? Bekijk dan ook vooral onze recepten en Receptenapp Slim Koken 

Handreiking

Bekijk ook onze 9 tips voor praktijklessen:

Er zit staat een schat van informatie op het etiket. Je kunt het gebruiken om gezonder te kiezen, als je wilt weten wat er in een product zit (als je bijvoorbeeld een allergie hebt), waar iets vandaan komt, of het duurzaam is en waar je een product moet bewaren. Maar soms kan het etiket je ook op het verkeerde been zetten. In de les kun je leerlingen het etiket laten ontdekken. 

Informatie op het etiket

Laat leerlingen het interactieve etiket gebruiken. Wat wisten de leerlingen al? En wat niet? 

Laat je niet foppen

Mooie kreten, fris uitziende verpakkingen en mooie praatjes verkopen beter. Fabrikanten zetten deze middelen dan ook graag in. Maar ze kunnen jou wel op het verkeerde been zetten. Laat je leerlingen de Quiz Wat weet jij van het etiket invullen. Wat hadden ze goed, wat fout? Wat verbaast ze?

Etiketten vergelijken

Pak, draai en kies! Het is niet moeilijk om etiketten te vergelijken. Hoe kies je voor minder zout, verzadigd vet en suiker? Deze video's laten het zien. Heb je een supermarkt in de buurt? Breng het dan gelijk in de praktijk!

E-nummers

Op het etiket vind je bij de ingrediënten vaak E-nummers. Een stof krijgt niet zomaar een E-nummer, hier gaat een heel traject aan vooraf. Het belangrijkste is dat de stof niet schadelijk mag zijn voor de gezondheid. Toch zijn er verhalen in omloop die mensen waarschuwen voor E-nummers. Hoe kan dat? Wat doen E-nummers eigenlijk in eten? En hoe worden ze goedgekeurd? Je kunt leerlingen dit uit laten zoeken. Daarvoor kunnen ze onze factsheet lezen (zie hieronder) of kijken naar onze pagina over E-nummers. Je kunt ze op die pagina ook E-nummers laten opzoeken in de tool 'Welk E-nummer zoek je?' 

20 tot 35% van de milieubelasting en van de uitstoot van broeikasgassen komt door de productie en consumptie van voedingsmiddelen. Door duurzaam te eten kun je je milieu-impact fors verlagen. Wat kunnen je leerlingen doen?

Video

Maak leerlingen bewust met deze video:

 

In gesprek

Bespreek vervolgens bijvoorbeeld onze 7 stappen om duurzamer te eten met je leerlingen. Welke stappen zien ze wel zitten? En wat niet? Je kunt leerlingen ook inspireren tot een duurzame Eetwissel (zie het item hierboven).

De Voedselafdruk

Een mooi middel om leerlingen bewust te maken van de impact van eten en drinken is de Voedselafdruk. Daarmee zie je hoeveel wereldbollen er nodig zijn als iedereen eet als jij. We zijn aan het werken aan een Voedselafdruk voor jongeren. Maar de versie voor volwassenen geeft ook zeker inzicht. Bijvoorbeeld op de vraag 'Hoe doe je de boodschappen?' kunnen leerlingen invullen wat hun ouders doen.

Herkomst

Hoeveel impact je eten heeft hangt erg af van waar het vandaan komt, of het van een dier of een plant komt, hoe het is vervoerd, of het is bewerkt... Om leerlingen bewust te maken van deze keten kun je ze in infographic laten maken 'van boer tot bord'. Daarvoor kun je het Werkblad Zo maak je een infographic (invulbare pdf) gebruiken. Deze infographics kunnen ook een bruggetje zijn naar het thema voedselverspilling: want eten dat zo'n lange weg heeft afgelegd: dat gooi je toch niet zomaar weg? 

Naar schatting wordt in de wereld een derde van het voedsel verspild. In Nederland gaat het om ongeveer 2 miljard per jaar. Is dat veel? En is het mogelijk om verspilling te voorkomen? Ga de discussie aan met je leerlingen! Meer informatie vind je in onze factsheet:

En bekijk de tips op onze website: Adviezen om verspilling te voorkomen

Eigen verspillingsgedrag

Verspillen de leerlingen zelf eigenlijk wel eens wat? Met het Werkblad Eigen verspillingsgedrag (invulbare pdf) kun je dit onderzoeken. En staan ze ervoor open om zelf een stap te zetten naar minder verspillen?

Op school, op straat, op het station of in de bioscoop bijvoorbeeld: je leerlingen komen waarschijnlijk elke dag voedselverleidingen tegen. Hoe herken je deze verleidingen en hoe ga je ermee om? 

Video's

Met deze video kun je leerlingen bewust maken van hun omgeving. Vraag ze van tevoren eens hoe vaak zij denken verleid te worden op een dag. En vraag achteraf: valt het je mee of valt het je tegen? 

De volgende 2 video's gaan over verleidingen onderweg en thuis. Herkennen leerlingen situaties? En zijn er tips die ze wel eens zouden proberen? 

 

 

Bewust maken en leren weerstaan

Met het Werkblad Eten is overal (invulbare pdf) kun je leerlingen bewuster maken van de omgeving. En met het Werkblad ALS-DAN-plan (invulbare pdf) leren ze een ALS-DAN-plan formuleren. Zo'n plan is een methode waarmee je verleidingen weerstaan makkelijk maakt.

Handboek omgaan met verleidingen

Wil je meer weten of inspiratie opdoen?  Fluitend door de chocoladefabriek (pdf, 5 mb) is een verhelderend handboek dat inzicht geeft in het gedrag van jongeren in de leeftijd van 10 tot 17 jaar. Wat doen ze om verleidingen te weerstaan en op gewicht te blijven? Welke trucs hebben ze om minder te snacken? En hoe kunnen deze inzichten helpen om jongeren niet meer te eten dan goed voor ze is? 

Veilig voedsel betekent dat je het product kunt eten zonder dat je er op korte of lange termijn ziek van wordt. Voedsel kan besmet zijn met ziekmakers of schadelijke stoffen.  

Video over ziekmakers en 5x veilig eten

Welke maatregelen van veilig eten in 5 stappen kennen je leerlingen al? Waar hadden ze nog nooit aan gedacht? 

Handen wassen

Het belang van handen wassen maak je pas echt duidelijk als je aan je leerlingen kunt laten zien hoeveel bacteriën er op de handen zitten. Je kunt daarvoor een kweek maken. Laat bijvoorbeeld de ene helft van de klas hun handen wassen en de andere helft niet. Hebben jullie geen kweekmateriaal liggen op school? Je kunt testen bestellen, bijvoorbeeld bij Hygiënepartner.nl.

Schadelijke stoffen 

Daarnaast kunnen er schadelijke stoffen in het eten voorkomen, zoals zware metalen, schimmelgifstoffen en acrylamide. Bijvoorbeeld van bestrijdingsmiddelen en E-nummers wordt weleens gedacht dat het gevaarlijk is, maar is dat ook zo? 

Vraag leerlingen eens: "Wat denk jij dat de grootste ziekmakers zijn? Zijn dat Milieuverontreinigingen, bestrijdingsmiddelen, E-nummers, verbrand eten of bacteriën en virussen? Bekijk daarna het filmpje hieronder. Daarin stelden wij dezelfde vraag aan mensen op straat. In de video krijg je ook uitleg erbij van onze expert.