Voedingscentrum.nl maakt gebruik van cookies. Waarom? Lees onze uitleg.
sluit
Menu
Zoek
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W Y Z
Encyclopedie A-Z

Listeria

Listeria is een bacterie die een voedselinfectie kan veroorzaken. De kans op besmetting met listeria is klein maar de gevolgen kunnen ernstig zijn. Vooral zwangere vrouwen moeten oppassen omdat het bij die groep kan leiden tot een miskraam of vroeggeboorte.

Listeria is vooral te vinden in langdurig gekoeld bewaarde producten die zonder verhitting worden gegeten. Risicoproducten zijn rauwmelkse zachte kazen, voorverpakte gerookte vis, voorverpakte vleeswaren en rauwe dierlijke producten.   

Zwangeren, maar ook ouderen en mensen met een verzwakt afweersysteem, kunnen deze risicoproducten beter vermijden of alleen eten als ze van tevoren goed verhit zijn geweest. 

Wat is listeria?

Listeria’s zijn bacteriën die overal in de natuur voorkomen. Er zijn meerdere soorten listeria. Van één soort, Listeria monocytogenes, kun je ziek worden. Deze bacterie kan de voedselinfectie listeriose veroorzaken. De kans op besmetting met listeria is erg klein. 

Jaarlijks zijn er ongeveer 70 tot 100 gevallen van listeriabesmetting bekend. Dit is niet veel, maar de gevolgen kunnen ernstig zijn.  

Wat gebeurt er bij een listeria-besmetting?

Bij gezonde mensen met een normale afweer kan de ziekte zonder klachten verlopen of met milde griepachtige verschijnselen. Na besmetting met listeria duurt het 1 tot 90 dagen tot er klachten ontstaan. Doordat het zo verschilt wanneer de infectie tot uiting komt, is het vaak lastig om de oorzaak van de voedselinfectie te achterhalen. 

Zwangeren, pasgeboren baby’s, ouderen en mensen met een verzwakt afweersysteem lopen meer risico bij een besmetting met listeria.  

  • Bij mensen met een sterk verminderde weerstand kan listeria ernstige ziekten veroorzaken zoals bloedvergiftiging, hersenvliesontsteking, ontsteking van de binnenwand van het hart, maagdarminfecties en infecties van huid en ogen.
  • Bij zwangeren kan een infectie leiden tot een miskraam of vroeggeboorte.

Waar komt listeria in voor?

Listeria komt het meest voor in levensmiddelen van dierlijke oorsprong. Maar ook plantaardige producten kunnen ermee besmet zijn. Risicoproducten zijn vooral langdurig gekoeld bewaarde producten die zonder verhitting worden gegeten.

Gerookte vis, zachte rauwmelkse schimmelkazen en gekookte, gesneden vleeswaren worden het meest in verband gebracht met listeria. Andere risicoproducten zijn overige vleeswaren, gekoelde paté, hotdogs, gekoelde sandwiches en koelverse kant-en-klare gerechten zoals rauwkostsalades.  

Listeria vermenigvuldigt zich goed in een vochtige omgeving, maar overleeft ook droge omstandigheden en in de diepvries. In tegenstelling tot andere bacteriën kan listeria groeien in een koud en vochtig klimaat zoals de koelkast. De temperatuur is wel van invloed op de groeisnelheid. Bij 4 °C groeit listeria minder hard dan bij 7 °C. 

Wetgeving

Er is Europese wetgeving (Verordening 2073/2005) die gaat over listeria in levensmiddelen. In babyvoeding of zuigelingenvoeding mag helemaal geen listeria aanwezig zijn. In overige levensmiddelen moet het minder zijn dan 100 eenheden/gram. Bedrijven die levensmiddelen produceren die gevoelig zijn voor uitgroei van listeria zijn verplicht om hier analyses van te doen. Ook moeten er testen worden uitgevoerd zodat listeria niet kan uitgroeien boven de wettelijke grens binnen de houdbaarheidsdatum. De Nederlandse Voedsel- en warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op de naleving van deze wet.  

Hoe voorkom ik besmetting met listeria?

Goed koken, bakken en braden doodt de listeria-bacterie. Listeria overleeft hoge temperaturen boven de 75 °C niet. Dus verhit je eten door en door. Dat is belangrijk.

Om besmetting met listeria te voorkomen gelden verder in het algemeen de volgende adviezen:

  • Zet gekoelde producten zoals vleeswaren, zachte kazen, paté en kant-en-klaarmaaltijden na aankoop of gebruik, bijvoorbeeld tijdens de lunch, zo snel mogelijk in de koelkast. Stelt de koelkast in op 4 °C.
  • Eet bederfelijk eten altijd vóór de houdbaarheidsdatum op.
  • Bewaar bederfelijke producten na openen enkele dagen, maar eet het in ieder geval vóór de houdbaarheidsdatum op. Kijk in de bewaarwijzer hoe lang je jouw product na openen kunt bewaren. Bijvoorbeeld koelverse rauwkostsalades en voorgesneden sla kan je na openen nog 1 dag bewaren.

Voor risicogroepen (zwangeren, baby’s, ouderen en mensen met een verzwakt afweersysteem) gelden extra adviezen:

  • Producten waar op het etiket staat ‘verpakt onder beschermende atmosfeer’ (zoals vleeswaren of gekoelde kant-en-klaarmaaltijden) kun je na openen nog 2 dagen in de koelkast bewaren. Wil je het langer bewaren? Vries het dan in.
  • De volgende producten zijn gevoeliger voor de aanwezigheid van listeria. Daarom geldt hier het advies om deze producten alleen te eten als je ze vooraf goed verhit. Bijvoorbeeld in de oven.
    • Kazen gemaakt van rauwe melk (‘rauwe melk’ of ‘au lait cru’ op de verpakking). Vooral kaas van rauwe melk die een rijping heeft ondergaan zoals schimmelkazen van rauwe melk zijn riskant. Voorbeelden hiervan ‘Camembert au lait cru’, ‘Reblochon kaas’ en ‘brie de Coulommiers’. Verreweg de meeste kaas in Nederland is gepasteuriseerd (verhit) en dus veilig. Kwark, cottage cheese, brie (de meeste), hüttenkäse en smeerkaas zijn verhit en zijn veilig. De kans dat listeria aanwezig is in harde boerenkaas van rauwe melk is klein.
    • Kant-en-klare gerookte vis zoals gerookte zalm of forel uit de koeling.
    • Rauwe dierlijke producten zoals rauw vlees, rauw ei, rauwe melk, rauwe schaal- en schelpdieren en rauwe vis zoals in sushi en maatjesharing.

Meer informatie

Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieu: www.rivm.nl 
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit: www.nvwa.nl 
European Food Safety Authority: www.efsa.europa.eu