Voedingscentrum.nl maakt gebruik van cookies. Waarom? Lees onze uitleg.
Menu
Zoek

Waaruit bestaat een gezonde schoolmaaltijd?

Een gezonde schoolmaaltijd bestaat uit Schijf van Vijf-producten. Je kunt kiezen voor een ontbijt, broodlunch of warme lunch. Voor basisschoolkinderen is er ruimte voor 1 dagkeuze (dagkeuzes zijn kleine keuzes buiten de Schijf van Vijf).

Een verstrekte schoolmaaltijd kan worden aangeboden in de vorm van een kant-en-klaar pakket of in buffetvorm zoals bijvoorbeeld bij Gezonde Basisschool van de Toekomst. Bij een buffet met meer producten stimuleer je kinderen om zo veel mogelijk Schijf van Vijf-producten te kiezen. Dat doe je door de gezonde keuzes aantrekkelijk en opvallend te presenteren.

Schijf van Vijf

Een gezonde schoolmaaltijd bestaat uit Schijf van Vijf-producten. Daarnaast is er ruimte voor maximaal 1 dagkeuze. Een dagkeuze is een kleine keuze buiten de Schijf van Vijf, denk aan jam, een plakje vleeswaar, appelstroop, een augurkje of een rijstwafel. Voor een gezond schoolontbijt gelden dezelfde richtlijnen als voor een gezonde schoollunch.

Bekijk onze materialen

Benieuwd wat je allemaal kunt aanbieden als onderdeel van een Schijf van Vijf maaltijd? Doe inspiratie op met onderstaande hulpmiddelen.

Een gezonde broodmaaltijd op school: 5 pijlers
Weekvoorbeeld lunchbuffet op school

Dit is een voorbeeld van hoe een gezond lunchbuffet voor één week eruit kan zien.

Download weekvoorbeeld
sluiten

Richtlijnen doen ertoe

Het is belangrijk dat de standaard voor de maaltijd duidelijk is en voldoet aan de richtlijnen, anders kan het zo zijn dat sommige kinderen juist minder gezond gaan eten. Als een kind bijvoorbeeld altijd water of halfvolle melk thuis krijgt bij het ontbijt of de lunch, maar op school sinaasappelsap neemt, is dit een minder gezonde keuze.

Richtlijnen broodmaaltijd

Volkorenbrood en bruinbrood zijn een belangrijk onderdeel van de Schijf van Vijf. Brood is een bron van koolhydraten en jodium. Volkoren- en bruinbrood verminderen het risico op bepaalde ziekten. Vooral volkorenbrood bevat veel voedingsvezels, vitamines en mineralen die belangrijk zijn voor het lichaam.

Hoeveel brood kinderen eten, hangt af van de leeftijd en het geslacht. Voor kinderen van 4-8 adviseren we 2-4 boterhammen per dag, voor meisjes vanaf 9 jaar 3-5 boterhammen en voor jongens vanaf 9 jaar 3-6 boterhammen per dag. Dit eten ze niet allemaal tijdens het ontbijt, maar ook bij de lunch en eventueel tussendoor.

Voor een broodmaaltijd gelden de volgende criteria:

  • Bruin- of volkorenbrood
  • Margarine of halvarine uit een kuipje
  • Beleg uit de Schijf van Vijf
  • Eventueel één dagkeuze buiten de Schijf van Vijf

In onze productenlijst staat veel inspiratie voor een gezonde schoollunch, maar deze zijn ook toepasbaar voor een broodontbijt. Gebruik daarnaast de gratis 'Kies Ik Gezond?'-app om te zien of iets in de Schijf van Vijf staat.

Voldoende variatie

Het is van belang dat er voldoende variatie in de schoolmaaltijd zit om verschillende voedingsstoffen voldoende binnen te krijgen. Bij een buffet stimuleer je kinderen om zo veel mogelijk Schijf van Vijf-producten te kiezen. Dat doe je door de gezonde keuzes aantrekkelijk en opvallend te presenteren.

Ontbijtgranen afwisselen

Je kunt brood ook eens afwisselen met volkoren knäckebröd, havermout of muesli. Of kies en andere volkoren ontbijtgranen zonder toegevoegd zout en met weinig of geen toegevoegd suiker.

Richtlijnen drinken

Er zijn heel veel soorten drankjes die je kunt geven aan de leerlingen. Water, (lauwe) thee zonder suiker, magere of halfvolle melk en karnemelk staan allemaal in de Schijf van Vijf en zijn dus geschikte drankjes voor tijdens de schoolmaaltijd. Kijk voor meer keuzes op de productenlijst.

Richtlijnen lunchgerechten zoals (pasta)salade

Wil je iets anders serveren dan een broodlunch, bijvoorbeeld een (pasta)salade? Voor lunchgerechten anders dan belegd brood zijn er lunchgerechtcriteria. Een lunchgerecht bestaat uit alleen Schijf van Vijf producten met eventueel 1 dagkeuze buiten de Schijf van Vijf. Lunchgerechtcriteria zijn zonder drinken en fruit als toetje

Kinderen 4 – 8 jaar Kinderen vanaf 9 jaar
Energie 225 – 400 calorieën 350 – 550 calorieën
Groente Minimaal 25 gram Minimaal 75 gram
Halvarine, margarine, vloeibare
bak- en braad of olie
Maximaal 10 gram Maximaal 15 gram
Brood / graanproduct /
aardappelen / peulvruchten
Naar behoefte Naar behoefte
Eventueel:
Andere producten
in de Schijf van Vijf,
zoals 30+ kaas, fruit,
halfvolle yoghurt,
ei, ongezouten noten
Maximaal in de hoeveelheid
aanbevolen voor betreffende
leeftijd- en geslachtgroep.
Oppassen met hele noten.
Maximaal in de
hoeveelheid aanbevolen
voor betreffende
leeftijd- en geslachtgroep
Oppassen met hele noten.
Eventueel 1 dagkeuze 1 dagkeuze

De energiebehoefte wisselt erg tussen kinderen en is ook afhankelijk van bijvoorbeeld groeispurts. Als extra aanbod voor een kind dat nog honger heeft kun je denken aan: snackgroente (zoals worteltjes, tomaatjes, komkommer, etc.), fruit (zoals schijfjes appel, druiven, plakjes banaan, etc.), magere of halfvolle zuivel (zoals een glas melk of een schaaltje yoghurt), een handje ongezouten noten (afhankelijk van de leeftijd!) of gedroogd fruit (zoals rozijntjes).

Richtlijnen overige gerechten

Wil je naast de lunch nog een aanvullend gerecht serveren, zoals een kleine salade, yoghurt met muesli of soep? Dit past in een gezond voedingspatroon als die bestaan uit alleen Schijf van Vijf- producten. Een soep die past in de Schijf van Vijf bevat verse groenten én geen zout of bouillon.

Richtlijnen warme maaltijd

Wanneer een warme maaltijd wordt aangeboden gelden criteria voor de warme maaltijd. Een warme maaltijd bestaat uit alleen Schijf van Vijf- producten, met eventueel 1 of 2 dagkeuzes buiten de Schijf van Vijf. Criteria voor de warme maaltijd zijn zonder eventueel drinken en toetje.
Kinderen 4-8 jaar Kinderen vanaf 9 jaar
Energie 300-500 kcal 400-700 kcal
Groente Minimaal 100 gram Minimaal 150 gram

Vlees, vis, ei, vegetarisch product
en/of noten
en/of peulvruchten

Maximaal 50 gram
en/of maximaal 15 gram
en/of minimaal 60 gram

Oppassen met hele noten

Maximaal 100 g
en/of maximaal 25 g
en/of minimaal 60 g

Oppassen met hele noten

Aardappelen, graanproducten
of peulvruchten
Naar behoefte Naar behoefte
Vloeibare margarine,
vloeibare bak- en braad, of olie
Maximaal 15 gram Maximaal 15 gram
Eventueel:
Andere voedingsmiddelen
die voldoen aan de criteria Schijf van Vijf
(bijvoorbeeld 30+ kaas, fruit, gedroogd fruit)
Maximaal in de hoeveelheid
aanbevolen voor betreffende
leeftijd- en geslachtgroep.

Maximaal in de
hoeveelheidaanbevolen voor betreffende
leeftijd- en geslachtgroep.
Eventueel 1 dagkeuze of toegevoegd zout
met totaal maximaal
1,5 gram zout per maaltijd
2 dagkeuzes of
toegevoegd zout
met totaal maximaal
2 gram zout per maaltijd

  • De hoeveelheden zijn de hoeveelheden als gegeten, met uitzondering van vlees.
  • Het wordt aangemoedigd om peulvruchten te gebruiken als eiwitbron/vleesvervanger, maar het is ook mogelijk om peulvruchten in plaats van aardappelen of graanproducten te eten.
  • Voor aardappelen en graanproducten geldt geen criterium voor de hoeveelheid. Als richting kan de aanbevolen hoeveelheid worden genomen: 2-3 opscheplepels voor 4-8 jarigen, 3-5 opscheplepels voor kinderen van 9 jaar en ouder.
  • Gebruik de gratis ‘Kies Ik Gezond?’-app om te zien of een product in de Schijf van Vijf staat.
  • Een dagkeuze is een kleine keuze buiten de Schijf van Vijf. Denk aan een lepel tomatenketchup, een augurkje, of een paar olijven.

Meer aandacht voor gezond eten op school

Naast een gezond schoolmaaltijd zijn er meer manieren om gezond eten op school te stimuleren: denk aan een helder voedingsbeleid met aandacht voor de pauzehap, trakteren en water drinken, en voedseleducatie zoals het lespakket Smaaklessen.

Hier vind je meer tips en aanvullende ideeën om op school aan de slag te gaan met voeding. De Gezonde School-aanpak helpt om op een planmatige en gestructureerde manier aandacht te geven aan het thema voeding.

Bekijk ook:

Rekening houden met kindermarketing

Met kindermarketing bedoelen wij reclame en promotie voor voedingsmiddelen specifiek gericht op kinderen. Uit onderzoek weten we dat kindermarketing een direct effect heeft op de kennis, voorkeuren en consumptiepatroon van kinderen. Bovendien heeft het een indirect effect op hun gezondheidstoestand. Het overgrote deel van deze kindermarketing gaat over producten die niet in de Schijf van Vijf staan en daardoor niet bijdragen aan een gezond eetpatroon. Ze zijn rijk aan verzadigd vet, zout en/of suiker.

Reclames voor voedingsmiddelen, gericht op kinderen, proberen een eet- of drinkbehoefte te creëren bij hen. Denk bijvoorbeeld aan verpakkingen van ongezonde producten met vrolijke figuurtjes erop of leuzen als ‘speciaal voor kids’.  De reclames stimuleren kinderen om tussen maaltijden door te snacken. Ze geven bovendien vaak een rooskleurig beeld van de zogenaamde positieve gevolgen van het eten van producten die relatief veel energie en weinig belangrijke voedingsstoffen bevatten.

Als school kun je de blootstelling aan producten die veel suiker, verzadigd vet en/of zout bevatten verminderen door deze producten te weren. Leg dit ook vast in het voedingsbeleid. Kijk ook kritisch naar lesmateriaal van commerciële partijen, zoals een kleurplaat van een bepaald merk broodbeleg of een puzzel van een bedrijf die veel ongezonde producten maakt. Door dit soort indirecte reclame kunnen kinderen gestuurd worden in hun voorkeuren of het idee krijgen dat bepaalde producten gezond zijn.

Naast het verminderen van blootstelling aan kindermarketing, kunnen kinderen ook mediawijs worden gemaakt, zodat zij beter weerstand leren bieden aan de verleiding die uitgaat van de marketing voor ongezonde producten. 

sluiten
Rekening houden met allergieën en (di)eetwensen

Op elke school zijn kinderen met allergieën of dieetwensen in verband met een bepaalde (geloofs)overtuiging. Denk aan notenallergie, coeliakie en aan halal voeding. Uiteraard hou je hier rekening mee bij een schoollunch of schoolontbijt. Als het nodig is, kun je individuele afspraken vastleggen met ouders.

Ook kun je afspraken maken met ouders van een kind met een eetstoornis, denk aan anorexia nervosa, boulimia nervosa of ARFID. Dit is belangrijk omdat alles wat met eten te maken heeft, voor hen een bron van spanning is. Voor deze kinderen is intensieve psychologische en/of medische begeleiding door een professional nodig. Als school ben je dus niet verantwoordelijk voor het geven van voedingsadvies. En goedbedoeld voedingsadvies door school of andere ouders is ook niet zinvol. School kan wel ondersteunend zijn aan de behandeling.

Als er kinderen zijn met een ernstige allergie voor pinda’s of noten, is het verstandig specifieke afspraken te maken. Bijvoorbeeld door in die klas geen notenpasta of pindakaas aan te bieden. Ook voor kinderen met coeliakie is het belangrijk goede afspraken te maken om kruisbesmetting te voorkomen.

Voor de kinderen met allergieën of dieetwensen kun je aparte producten aanbieden. Denk aan een verrijkte ongezoete sojadrink voor kinderen met een koemelkallergie, glutenvrij volkoren- of bruinbrood voor kinderen met coeliakie en halal boterhamworst voor islamitische kinderen. Deze producten zijn bestemd voor de kinderen met een allergie of dieetwens en tellen niet mee met het reguliere aanbod. Halal boterhamworst is dus niet een tweede dagkeuze in het totale aanbod. Meer informatie over veilig aanbieden van eten en drinken vind je op de pagina  Voedselveiligheid op school.

sluiten

Meer relevante informatie over eten op school:

Voedselveiligheid op school

Duurzaam eten op school