Aroma's

Wat zijn aroma's?

Aroma's worden aan producten toegevoegd om ze geur of smaak te geven. Voorbeelden zijn menthol dat een pepermuntgeur en -smaak geeft, vanilline dat een vanillegeur en -smaak geeft en kinine dat een bittere smaak geeft aan bijvoorbeeld bitter lemon. Aroma's worden niet op zichzelf gegeten, maar zijn alleen ingrediënten. Ze zijn daarom anders dan kruiden en specerijen zoals munt, oregano, gember en kaneel. Deze geven ook geur en smaak aan producten, maar zijn op zichzelf ook producten die je kunt eten. Kruiden en specerijen vallen dan ook niet in de categorie aroma's. 

Zijn aroma's hetzelfde als smaakversterkers?

Nee, aroma's veranderen de smaak en geur van producten meer dan smaakversterkers dat doen. Smaakversterkers versterken of veranderen de al aanwezige smaak of geur van een product, en vallen in de categorie additieven. Een voorbeeld van een smaakversterker is mononatriumglutamaat, ook wel MSG of vetsin genoemd, met E-nummer E 621. Er zijn wel stoffen die zowel als aroma als additief gebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld appelzuur. Als deze stof voor het toevoegen van een scherpe, zure smaak wordt toegevoegd aan een product, dan staat het als aroma in de ingrediëntenlijst. Maar als het wordt toegevoegd om bijvoorbeeld de verkleuring van groente of fruit tegen te gaan, dan staat appelzuur als conserveermiddel, met of zonder E-nummer E 296 daarbij aangegeven, in de ingrediëntenlijst. 

Hoe worden aroma's gemaakt? 

Aroma's zoals vanilline en menthol kunnen worden gemaakt door verschillende stoffen te combineren en te bewerken met processen zoals verhitting, fermentatie en distillatie. Aroma's kunnen ook met processen en stoffen uit natuurlijk materiaal gehaald worden, zoals vanilline uit vanillepeulextract, menthol uit muntolie en kinine uit boomschors. Verder kunnen aromastoffen worden gemaakt met behulp van bijvoorbeeld enzymen of bacteriën, zoals appelzuur. Een aparte categorie aroma's zijn de zogenoemde 'aromatiserende preparaten', zoals muntextract en sinaasappelolie. 

Zijn aroma's veilig?

Aroma’s mogen alleen worden gebruikt als ze veilig zijn voor de gezondheid, en mensen niet misleiden. Hier gelden strenge Europese wetten en regels voor. In wetgeving is vastgelegd welke aroma's gebruikt mogen worden in eten en drinken en welke niet, welke aroma’s voor gebruik eerst uitgebreid onderzocht moeten worden, aan welk product bepaalde aroma’s toegevoegd mogen worden en in welke hoeveelheid, enzovoorts. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit ( NVWA) controleert of bedrijven zich aan de wetten en regels houden voor het gebruik van aroma's.

Welke aroma's mogen gebruikt worden? 

Aroma's waarvan eerst moet worden vastgesteld of ze veilig zijn, worden geëvalueerd door de European Food Safety Authority ( EFSA). Aroma's die veilig worden bevonden, worden vervolgens opgenomen in een lijst van de Europese Commissie. Er staan rond de 2.500 aroma's op deze lijst, en deze mogen gebruikt worden voor eten en drinken.

Alle aroma's hebben een eigen nummer, een zogenoemd FL-nummer. 'FL' staat voor het Engelse woord 'flavouring' dat 'smaakstof' betekent. In de lijst staat bij bepaalde aroma's ook aangegeven aan welke producten het toegevoegd mag worden en in welke hoeveelheid. Als fabrikanten niet voldoende kunnen aantonen dat aroma's veilig zijn, komen ze niet op de lijst. Ook kunnen aroma's in de loop van de tijd van de lijst afgehaald worden. Ze mogen dan niet meer worden gebruikt voor eten of drinken.

Hoe weet je of in een product aroma's zitten?

Als in een product aroma's zitten, dan staan deze in de ingrediëntenlijst op het etiket. Er zijn verschillende varianten. Hieronder de voorbeelden hoe deze op producten aangegeven worden:

• 'aroma': dit betekent dat een aromastof als ingrediënt in het product zit.
• 'aroma met sinaasappelsmaak': dit betekent dat het aroma de geur of smaak van sinaasappel heeft, maar niet dat het gemaakt is van sinaasappels.
• 'sinaasappelaroma': dit betekent dat het aroma gemaakt is van sinaasappels.
• 'natuurlijk aroma': dit mag alleen gebruikt worden als aan eisen uit wetgeving wordt voldaan. Het aroma moet dan op een bepaalde manier gemaakt zijn, en mag alleen uit bepaalde stoffen bestaan. Het zijn stoffen die ook in de natuur voorkomen.
• 'natuurlijk sinaasappelaroma': dit betekent dat het aroma voor 95% of meer gemaakt is van sinaasappels.
• 'natuurlijk sinaasappelaroma met andere natuurlijke aromastoffen': dit betekent dat het gaat om een mengsel van aroma's waarbij een deel bestaat uit een aroma dat voor 95% of meer gemaakt is van sinaasappels. 

Staat op een product een afbeelding van een sinaasappel? Dit betekent niet altijd dat er ook sinaasappel in zit. Er kan ook alleen aroma met sinaasappelsmaak of sinaasappelaroma in zitten. Bij de afbeelding moet dan wel duidelijk het woord 'smaak' of 'aroma' staan. En dit moet ook bij de naam van het product staan.  

Kunnen in biologische producten aroma's zitten? 

Ja, aan biologische producten kunnen aroma's toegevoegd zijn. Deze moeten dan wel natuurlijk en biologisch zijn. In Europese wet- en regelgeving is opgenomen welke aroma's gebruikt mogen worden in biologische producten, en ook welke aroma's biologisch genoemd mogen worden.

Zijn rookaroma's schadelijk?

EFSA concludeert dat rookaroma’s niet veilig zijn voor de gezondheid. Een aantal rookaroma's blijken genotoxisch te zijn. Van andere kan dit in ieder geval niet worden uitgesloten. Genotoxisch betekent dat een stof DNA in cellen kan beschadigen. Het lichaam kan deze schade repareren. Soms lukt dat niet. Dan kan DNA-schade in de loop van tijd leiden tot kanker. Maar dit betekent niet dat iemand door het eten van rookaroma’s direct kanker krijgt. Of iemand kanker krijgt, hangt van verschillende factoren af. Welke en hoeveel schadelijke stoffen iemand binnenkrijgt. Of iemand vanuit genen meer risico heeft op kanker. En vooral ook of iemand rookt of alcohol drinkt bijvoorbeeld.

Rookaroma’s worden gemaakt door het condenseren van rook. Daarbij wordt van gasvormige rook een vloeistof gemaakt. Daarna wordt het gezuiverd en kan de stof gebruikt worden als aroma. Er is Europese wet- en regelgeving voor het maken en gebruiken van rookaroma’s. Zo mag in hout dat voor de rook wordt gebruikt, geen schadelijke chemische stoffen zitten. Het toevoegen van rookaroma aan vlees, vis of kaas is wat anders dan het traditionelere roken. Bij het roken van producten kunnen schadelijke stoffen ontstaan, zogenaamde PAK’s. In wet- en regelgeving staat hoeveel PAK’s er op zijn hoogst in producten mogen zitten.

Het gebruiken van rookaroma’s in eten en drinken was toegelaten voor een periode van 10 jaar. In april 2024 heeft de Europese Commissie besloten dat rookaroma’s verboden worden. Voor producten waarbij rookaroma’s het traditionelere roken vervangen, zoals bij rookworst en gerookte kip, is de overgangstermijn 5 jaar. Fabrikanten hebben zo de tijd hun productieproces aan te passen. Voor andere producten waarbij rookaroma’s extra smaak geven zoals bij snacks of sauzen geldt een periode van 2 jaar. Daarna mogen rookaroma’s niet meer gebruikt worden in eten en drinken.

Wil je rookaroma’s vermijden?

Vanaf 2024 kunnen nog een aantal jaren producten met rookaroma verkocht worden in de winkel. Je hoeft je niet meteen zorgen te maken als je weleens rookworst of iets anders eet met rookaroma’s. Als je rookaroma’s al wil vermijden, kijk dan op het etiket van een product. Zit een rookaroma in een product, dan staat 'rookaroma' in de ingrediëntenlijst. Staat er alleen 'rook'? Dan is het product gerookt.

Verder is in het algemeen het advies om te variëren. Door gevarieerd te eten en te drinken, verklein je de kans dat je te veel van dezelfde schadelijke stoffen binnen krijgt.