Voedingscentrum.nl maakt gebruik van cookies. Waarom? Lees onze uitleg.
Menu
Zoek
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W Y Z
Encyclopedie A-Z

Alcohol (bier, wijn en sterke drank)

Het advies is om geen alcohol te drinken, of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit advies is hetzelfde voor mannen en vrouwen.

Matig alcoholgebruik van 1 glas per dag lijkt de kans op bepaalde chronische ziekten te verkleinen, maar tegelijkertijd verhoogt het de kans op borstkanker bij vrouwen. Meer drinken dan 1 glas per dag geeft alleen maar negatieve gezondheidseffecten. Het geeft verhoogde risico’s op beroerte, borstkanker, darmkanker en longkanker.

De mogelijke voordelen van alcohol wegen niet op tegen de nadelen voor de gezondheid.

Wat zijn alcoholische dranken?

Alcoholische dranken hebben verschillende alcoholpercentages. Zo bevat bier 4% alcohol, wijn 10% en likeuren, whisky, wodka en gedistilleerde dranken meer dan 15% alcohol.

Hoeveelheid alcohol per glas

De grootte van het glas wordt aangepast aan het alcoholgehalte. Hoe sterker de drank, hoe kleiner het glas. Gebruik je een glas dat speciaal is gemaakt voor die drank, dan krijg je ongeveer 10 gram alcohol per glas binnen.  

Alcoholpromillage

Alcoholpromillage is de maat voor de hoeveelheid alcohol in het bloed. Bij het drinken van 1 glas met 10 gram alcohol heeft een man gemiddeld een promillage van 0,2 en een vrouw ongeveer 0,3. Het promillage hangt echter af van onder andere gewicht en de werking van de lever. De wettelijke limiet voor deelname aan het verkeer is gesteld op een promillage van 0,5. Als je net je rijbewijs hebt gehaald mag je de eerste 5 jaar niet rijden met meer dan 0,2 promille alcohol in je bloed. 

Hoe worden alcoholische dranken gemaakt?

Alcohol wordt geproduceerd door omzetting van koolhydraten. Dat productieproces heet gisting of fermentatie. Bij wijn worden vruchtensuikers uit fruit omgezet, bij bier zetmeel uit granen. Bij bijvoorbeeld port en sherry voegen de producenten alcohol toe. Bij jenever en whisky wordt de alcohol gedestilleerd. Destilleren is een proces waarbij de alcohol wordt geconcentreerd tijdens verhitting. 

Wat gebeurt er met alcohol na bereiding in gerechten?

Na meer dan 2 uur stoven van gerechten waaraan alcohol is toegevoegd, is meer dan 90% van de alcohol verdwenen. Bij korter verhitten blijft meer alcohol achter: circa 40% na 15 minuten verhitten.

Na flamberen blijft circa 75% van de alcohol aanwezig in het gerecht. Flamberen is het in brand steken van een van te voren verwarmde sterk alcoholische drank, die over een bereid gerecht wordt gegoten.

Bij bewaren in de koelkast of bij kamertemperatuur van gerechten of sauzen waarin alcohol is verwerkt, kan het alcoholgehalte met circa 10 tot 20% afnemen. 

Wat zijn de gevolgen van alcohol drinken op je gezondheid?

Het lichaam neemt alcohol snel op en het heeft direct invloed op het lichaam. Het begint met een ontspannen gevoel en een zekere mate van angstreductie. De ademhaling en polsslag versnellen en de bloedvaten in de huid verwijden zich. Dit is te zien aan een rood gezicht. Wanneer alcohol langzaam en bij het eten wordt gedronken, gaat dit proces trager. Via de dunne darm komt alcohol in het bloed. In de maag wordt al een klein gedeelte van de alcohol afgebroken. De alcohol die in het bloed terechtkomt, breekt de lever af.

Alcohol wordt in het lichaam afgebroken tot aceetaldehyde. Deze stof is schadelijk voor de cellen. Je scheidt alcohol uit via de urine en uitademingslucht. 

Effecten van verschillende dranken

De gezondheidseffecten gelden meestal voor alle alcoholische dranken, behalve als dat hieronder anders is aangegeven. Het is bijvoorbeeld niet zo dat rode wijn gezonder is dan witte wijn. Dit effect wordt wel toegeschreven aan de hogere gehaltes aan antioxidanten in rode wijn, zoals flavonoïden, maar dit effect is nooit duidelijk aangetoond. 

Gedrag en stemming

Bij het oplopen van het alcoholgehalte in het bloed verandert de stemming en gedrag. Alcohol veroorzaakt zelfoverschatting, emotioneel gedrag en verdoving van de zintuigen. De reactiesnelheid vermindert en de kans op zelfoverschatting en emotioneel gedrag neemt toe. Er is een duidelijke relatie tussen alcoholgebruik en gedrag, waardoor het risico op sterfte en ziekte door verkeersongelukken en geweldsdelicten toeneemt. Dat doet zich vooral bij jongeren voor.

Verslaving

Alcohol kan leiden tot lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid of verslaving. Bij lichamelijke afhankelijkheid is steeds meer alcohol nodig voor hetzelfde effect. Als er na lange tijd gestopt wordt met het drinken van alcohol, treden onthoudingsverschijnselen op. Geestelijke afhankelijkheid uit zich in het gevoel niet meer zonder alcohol te kunnen. 

Toename kans van ziekten als je alcohol drinkt

Alcohol drinken vergroot de kans op bepaalde ziekten. Uit onderzoek is bekend:

  • Volwassen vrouwen die 1 glas alcohol of meer per dag drinken, hebben een verhoogde kans op borstkanker. Voor jonge vrouwen is dit risico nog groter.
  • Bij meer dan 15 gram alcohol (meer dan 1,5 glas) neemt het risico op een beroerte toe.
  • Bij meer dan 2 glazen alcohol per dag neemt de kans op tumoren van de mond- en keelholte, strottenhoofd en slokdarm, dikke darm en endeldarm en longkanker toe. Daarvoor is duidelijk wetenschappelijk bewijs. Als je daarnaast rookt is het schadelijke effect nog groter.
  • Langere tijd te veel alcohol drinken verhoogt het risico op leveraandoeningen en kan uiteindelijk soms zelfs leverkanker veroorzaken. Er is onbekend bij welke hoeveelheden deze effecten optreden.
  • Langere tijd te veel bier drinken kan bij mannen leiden tot diabetes type 2 (suikerziekte). Bij vrouwen neemt het risico op diabetes type 2 toe bij het langdurig drinken van te veel sterke drank.


Bron: alcoholinfo.nl

Afname kans op ziekten (bij matig alcohol gebruik)

Het is aannemelijk dat matig alcoholgebruik (maximaal 1,5 glas per dag) samenhangt met een lager risico op hart- en vaatziekten en dementie. Daarnaast lijkt matig gebruik van bier en wijn samen te hangen met een lager risico op longkanker. Ook lijkt matig alcoholgebruik het risico op, en sterfterisico bij, diabetes type 2 te verkleinen. Mogelijk komt dit door het lagere risico op hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten zijn namelijk een belangrijke complicatie bij diabetes.

Meer drinken dan 1 glas per dag leidt niet tot meer gezondheidswinst en is sowieso ongunstig.

Kans op sterfte

Matig én veel bier drinken hangt samen met een hogere sterfte ongeacht doodsoorzaak. Dat geldt ook voor het drinken van 2 glazen wijn per dag of meer. Een matige consumptie van 1 glas wijn per dag hangt samen met een lagere sterfte. In het algemeen geldt dat het drinken van 1 glas alcohol per 2 dagen verband houdt met een 15% lager risico op sterfte. 

Bij meer dan 20 glazen alcohol in korte tijd is er acuut levensgevaar. Het effect verschilt per individu en hangt af van de combinatie met medicijngebruik of bepaalde aandoeningen. 

Effecten afhankelijk van het drinkpatroon

Er is een groot verschil in het effect op gezondheid tussen gelijkmatig verspreid drinken over de week en binge-drinken (veel achter elkaar). Dat geldt bijvoorbeeld als er 7 of meer drankjes in het weekend worden gedronken, in plaats van maximaal 1 glas per dag. Bij hetzelfde gemiddelde alcoholgebruik hangt binge-drinken in vergelijking tot gelijkmatig gespreid drinken samen met een 45% hoger risico op hartziekten.  

Calorieën in alcohol en overgewicht

Alcoholische dranken bevatten veel calorieën. Daarom kan te veel alcohol leiden tot overgewicht en een vergrote buikomvang. Buikvet kan sneller leiden tot hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en galstenen. Daarnaast bevatten dranken met alcohol geen essentiële voedingsstoffen die nodig zijn om je lichaam gezond te houden.

Een gram alcohol levert 7 kilocalorieën (kcal). Dat is meer dan koolhydraten en eiwitten (4 kcal) en minder dan vetten (9 kcal). De totale hoeveelheid calorieën die je binnenkrijgt met alcoholische dranken hangt ook af van de hoeveelheid suiker die in de drank zit. 

Gemiddelde hoeveelheid calorieën per glas
  kcal 
 Breezer  180
 Rosé (100 ml)  71
 Rode wijn (100 ml)  82
 Bier, pils (250 ml)  110
 Droge witte wijn (100 ml)  67
 Bier, oud bruin (250 ml)  90
 Likeur (35 ml)  85
 Whisky (35 ml)  85
 Port (35 ml)  80
 Rum (35 ml)  80
 Vieux (35 ml)  70
 Bessenjenever (35 ml)  65

Bier, alcoholarm en alcoholvrij

(250 ml)

 55

Ondervoeding

Zware drinkers die verder weinig eten, kunnen juist afvallen en ondervoed raken. Het verschilt per persoon bij welke hoeveelheid alcohol dat gebeurt. 

Ook hebben zware drinkers die eenzijdig eten een grote kans op een vitamine B1-gebrek. Dat komt doordat het drinken van grote hoeveelheden alcohol de opname remt. Dit gebrek kan leiden tot het Wernicke-syndroom, een aandoening van het zenuwstelsel. 

Vruchtbaarheid

Alcohol kan leiden tot verminderde vruchtbaarheid bij vrouwen en mannen.

Zwangerschap 

Alcohol komt via de placenta bij het kind. De alcoholconcentratie in het kind is gelijk aan die in het bloed van de moeder. Alcohol kan op elk moment van de zwangerschap schadelijk zijn. De risico’s van de negatieve effecten nemen toe naarmate er meer alcohol wordt gedronken. 

Alcohol tijdens de zwangerschap vergroot de kans op een miskraam, vroeggeboorte en een kind met een laag geboortegewicht. Ook kan alcohol de latere ontwikkeling van het kind beïnvloeden. 

Vrouwen die zwaar drinken tijdens een zwangerschap hebben een verhoogde kans op een kind met het foetaal alcohol syndroom (FAS). Dit syndroom wordt gekenmerkt door groeiachterstand van het kind, specifieke afwijkingen in het gezicht, afwijkingen aan het centraal zenuwstelsel en het hart en misvormingen van de ledematen. Het risico op FAS neemt toe vanaf 6 glazen per dag. 

Borstvoeding

Alcohol komt via de moedermelk bij het kind terecht. Eenmalig gebruik van 1 tot 2 glazen door een vrouw die borstvoeding geeft, zorgt in de daarop volgende 3 uur tot een vermindering van de aanmaak van moedermelk. Als de baby in die 3 uur van de moedermelk drinkt raakt het slaap-waakpatroon van de baby verstoord. De effecten van het drinken van lagere hoeveelheden alcohol zijn niet onderzocht. Over het verband tussen de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van de baby en het drinkgedrag van de moeder is weinig bekend. Onderzoeken hiernaar zijn namelijk schaars en de resultaten zijn verschillend. Het advies is om geen alcohol te gebruiken gedurende de periode dat een vrouw borstvoeding geeft. Indien de moeder toch een glas alcohol heeft gedronken, wordt aanbevolen om de afgekolfde melk in de 3 uren daarna weg te gooien en pas daarna weer borstvoeding te geven.

Alcohol en jongeren

Alcohol drinken is schadelijk voor het lichaam van jongeren dat nog in ontwikkeling is. Ook zijn jongeren die hebben gedronken kwetsbaar voor bijvoorbeeld seksueel geweld. Verder kan alcohol drinken op jonge leeftijd leiden tot problemen met alcoholgebruik op latere leeftijd (verslaving). Jongeren lopen ook sneller het risico alcoholvergiftiging te krijgen.

Wat is het advies over het drinken van alcohol?

Het advies is om geen alcohol te drinken of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit advies is hetzelfde voor mannen en vrouwen. Matig alcoholgebruik van 1 glas per dag heeft positieve en negatieve gezondheidseffecten. Maar de mogelijke voordelen van alcohol voor de gezondheid wegen niet op tegen de nadelen. Meer alcohol drinken heeft alleen maar negatieve effecten.

Niet opsparen

Het opsparen van je alcoholische dranken past niet in dit advies, vanwege de negatieve gezondheidseffecten die dit met zich meebrengt. Dus het is niet zo dat je op de ene dag 2 wijntjes ‘mag’ als je de dag erna niets neemt. Of dat in het weekend 7 biertjes drinken geen kwaad kan als je de rest van de week niets drinkt. 

Dagje niet

Als je alcohol drinkt is het verder aan te raden om af en toe een dag over te slaan om de kans op gewenning of verslaving te verkleinen.

Water bij alcohol

Omdat alcohol vochtafdrijvend werkt is het aan te raden om naast een glas alcohol een glas water te nemen. 

Geen alcohol tijdens de zwangerschap

Vanwege de risico’s die hierboven omschreven zijn, is aan te raden geen alcohol te drinken vanaf het moment dat je zwanger wilt worden en tijdens de zwangerschap. In geval van vruchtbaarheidsproblemen kunnen ook toekomstige vaders beter geen alcohol drinken totdat hun partner zwanger is.

Het is onbekend of de risico’s ook gelden bij vrouwen die weinig drinken tijdens de zwangerschap. Gezien de belangen van het kind wordt zwangere vrouwen aangeraden geen alcohol te gebruiken. 

Pas op met alcohol tijdens de borstvoeding

Het is aan te raden geen alcohol te drinken als je borstvoeding geeft. Als je toch alcohol wilt drinken, dan geldt het advies om direct na een borstvoeding maximaal 1 drankje te nemen. Wacht vervolgens 3 uur met de volgende voeding. De alcohol is dan afgebroken. 

Geen alcohol voor kinderen onder de 18

Kinderen tot 18 jaar mogen in Nederland geen alcohol drinken vanwege de negatieve gevolgen voor de ontwikkeling en de gezondheid. 

Advies bij een kater

Het enige middel dat kan helpen tegen een kater is veel water drinken, gelijk met alcohol of direct daarna. Een kater kan optreden na meer dan 3 glazen. Het is per persoon verschillend of en wanneer iemand een kater krijgt. Een belangrijke factor bij een kater is de verstoring van de vochtbalans. 

Wat is het advies voor alcoholvrije dranken?

Met het drinken van een alcoholvrije variant van een alcoholische drank, bijvoorbeeld alcoholvrij bier, wijn of champagne, krijg je (vrijwel) geen alcohol binnen en minder calorieën. Het is een veiligere keuze als je nog moet autorijden of fietsen, of als je zwanger bent. Voor zwangeren en anderen die echt 0,0% alcohol binnen willen krijgen, geldt wel het advies om het etiket goed te controleren. Er kan namelijk nog een heel klein beetje alcohol in zitten: in alcoholvrij bier maximaal 0,1% en alcoholvrije wijn maximaal 0.5%. Neem alleen 0,0%.

Volgens de wet mogen dranken met minder dan 0.5% alcohol aan jongeren onder de 18 jaar verstrekt worden. Maar het is niet bekend of het drinken van alcoholvrije dranken, zoals alcoholvrij bier, ervoor kan zorgen dat jongeren wennen aan de smaak en daardoor eerder beginnen met het drinken van alcoholhoudend bier.

Ook zouden alcoholvrije varianten er misschien aan kunnen bijdragen dat het drinken van alcohol als normaler gezien wordt. Omdat niet bekend is of negatieve effecten kunnen ontstaan, is uit voorzorg het advies geen alcoholvrij bier, wijn, (kinder)champagne of andere alcoholvrije varianten van alcoholhoudende dranken aan kinderen en jongeren onder de 18 jaar te geven.

Alcoholvrije dranken vallen in de categorie frisdranken. Deze dranken staan niet in de Schijf van Vijf. Het advies is: drink ze zo min mogelijk. Het zijn suikerhoudende dranken. Deze dranken vergroten de kans op overgewicht en diabetes type 2. Bovendien zitten er meestal zuren in, die slecht zijn voor je tanden.  

Wat staat er op het etiket van alcoholische dranken?

Op het etiket wordt het percentage alcohol in dranken weergegeven met vol%, wat volumeprocenten betekent. Deze vermelding gaat vooraf aan de term 'alcohol' of 'alc'. Van dranken die meer dan 1,2% vol alcohol bevatten, moet het alcoholgehalte worden vermeld. 

Als een drank volgens het etiket 10% vol alcohol bevat, wil dat zeggen dat de drank 10 milliliter alcohol bevat per 100 milliliter vloeistof. Omdat 1 milliliter alcohol 0,8 gram weegt, levert de drank per 100 milliliter 8 gram alcohol. 

Voedingskenmerken

Gegevens per 100 g / ml (bron: NEVO)

Voedingswaarden

Energie
Energiewaarde in kJ185 kJ
Energiewaarde in kcal44 kcal
Vet
Vet totaal0,0 g
Vetzuur
Vetzuren verzadigd0,0 g
Vetzuren trans0,0 g
Vetzuren enkelvoudig onverzadigd cis0,0 g
Vetzuren meervoudig onverzadigd0,0 g
Vetzuren n-3 meervoudig onverzadigd cis0,0 g
Vetzuren n-6 meervoudig onverzadigd cis0,0 g
Linolzuur0,0 g
ALA0,00 g
EPA0,00 g
DHA0,00 g
Vezel
Voedingsvezel0,3 g
Eiwit
Eiwit plantaardig0 g
Eiwit totaal0 g
Vitamines
Alfa-caroteen0 µg
Beta-caroteen0 µg
Beta-cryptoxanthine0 µg
Folaat equivalenten8,8 µg
Foliumzuur toegevoegd0,0 µg
Luteïne0 µg
Lycopeen0 µg
Niacine1,0 mg
Retinol activiteit equivalent0 µg
Vitamine B10,00 mg
Vitamine B120,03 µg
Vitamine B20,03 mg
Vitamine B60,055 mg
Vitamine C0 mg
Vitamine D0,0 µg
Vitamine E0,0 mg
Zeaxanthine0 µg
Overigen
Alcohol4 g
As0 g
Cholesterol0,0 mg
Water92 g
Koolhydraten
Koolhydraten3,0 g
Polyolen0,20 g
Mono- en disacchariden0,0 g
Polysacchariden2,8 g
Natrium/zout
Natrium0,003 g
Zout0,008 g
Mineralen
Calcium3 mg
Fosfor28 mg
IJzer0,0 mg
Kalium54 mg
Koper0,01 mg
Magnesium8 mg
Selenium0 µg
Zink0,03 mg

Informatie over bewaren, bereiden en duurzaam eten

Duurzaamheid
Klimaatbelasting (CO2 eq)*
1 = 100 gram CO2-eq
Watergebruik (m3)**
1 = 120 liter water
Landgebruik
1 = 1 m2
* CO2-equivalenten: dit betekent dat we naast CO2 ook andere broeikasgassen meetellen, zoals methaan.** Gebruik van grond- en oppervlaktewater gebruikt voor irrigatie. Regenwater of hergebruikt water tellen we niet mee.

Bestaat duurzaam geproduceerde alcohol?

Nederland importeert wijn die volgens de normen van eerlijke handel is geproduceerd. Deze wijnen zijn herkenbaar aan het Fairtrade keurmerk  op het etiket. Ook bier kan soms het Fairtrade keurmerk dragen. Eerlijke handel zorgt ervoor dat boeren uit arme landen een goede prijs krijgen voor hun product. Er is ook biologische alcohol, zoals bier, wijn of rum verkrijgbaar. Je herkent ze aan het Europees biologisch keurmerk.