De laatste jaren is er steeds meer belangstelling voor het
verstrekken van maaltijden op school. Wat is er bekend over de effecten en de
randvoorwaarden voor succes? Op deze pagina zetten we de resultaten van
wetenschappelijk onderzoek naar schoolmaaltijden op een rij.
Leerlingen eten gezonder
Een belangrijk onderzoeksproject op het gebied
van schoolmaaltijden is De Gezonde Basisschool van de Toekomst (GBT) in
Limburg. Op een Gezonde Basisschool van de Toekomst is de schooldag langer, om
tijd te creëren voor een gezamenlijk lunch in de klas en om langer buiten te
spelen. Bij scholen die meedoen aan de GBT betekent een gezonde
schoolmaaltijd dat minimaal 80% van het aanbod voldoet aan de Schijf van
Vijf en er maximaal 20% dagkeuzes zijn (kleine
keuzes buiten de Schijf van Vijf).
Uit onderzoek blijkt dat zo’n gezonde
schoollunch ervoor zorgt dat kinderen gezonder gaan eten en drinken. Ze eten meer
fruit, groente en bruin- en volkorenbrood. Ze drinken meer melk en water en
minder suikerhoudende dranken. Ook eten de leerlingen aanzienlijk minder weekkeuzes (iets
groters buiten de Schijf van Vijf) ten opzichte van de lunch van thuis. Het
aandeel dagkeuzes
bleef ongeveer gelijk.
Een gezonde maaltijd in combinatie met extra
beweging heeft ook invloed op de gezondheid van kinderen. Bij het onderzoek
naar de GBT zagen de onderzoekers een afname van de BMI en de buikomtrek van de kinderen. Als kinderen op school
structureel meer zouden bewegen en een gezonde lunch zouden krijgen, zou volgens
het RIVM het aantal kinderen met overgewicht naar verwachting dalen van 13%
naar 10%.
Leerlingen worden voedselvaardiger
Uit de evaluatie van het programma Schoolmaaltijden bleek dat maar liefst 67% van de deelnemende scholen een positief effect van de schoolmaaltijden vermoedt op de voedselvaardigheid van de leerlingen. Voedselvaardigheid gaat over weten wat gezond, duurzaam en veilig eten en drinken is, waarom dat belangrijk is én hoe je hier zelf naar kunt handelen.
Dat kan door educatie, maar een gezamenlijke schoolmaaltijd draagt hier zeker aan bij, doordat kinderen samen (aan tafel) eten, tafelmanieren leren, eten klaarmaken, bespreken wat gezonde keuzes zijn en nieuwe producten proeven. Deze kennis en vaardigheden nemen kinderen mee naar huis, wat invloed kan hebben op hoe er thuis wordt gegeten.
Gezond eten draagt bij aan kansengelijkheid en schoolprestaties
Kinderen gaan vanaf hun vierde jaar naar de basisschool en zijn via school allemaal te bereiken. Het aanbieden van een gezonde maaltijd op school draagt bij aan voedselzekerheid en maakt gezond eten en drinken voor alle kinderen toegankelijk. In onderzoek uit Engeland en Noorwegen zijn positieve effecten gevonden van een gezonde schoollunch op het verkleinen van ongelijkheid tussen sociale klassen.
Uit onderzoek naar de GBT bleek dat leerkrachten en leerlingen significant minder conflicten en pestgedrag in de klas ervaren. Een gezonde maaltijd heeft ook effect op de leerprestaties van kinderen. Zo liet een Britse studie zien dat het verschaffen van gratis schoolmaaltijden bijdraagt aan betere leesvaardigheden. Ook recent onderzoek in Limburg heeft laten zien dat een gezonde maaltijd op school, in combinatie met meer bewegen, bijdraagt aan betere rekenprestaties.
Stapsgewijs invoeren
Het invoeren van een verstrekte schoolmaaltijd hoeft niet in één keer. Je kunt ook stapsgewijs te werk gaan:
- Begin met het aanbieden van fruit als tussendoortje
- Bied iets extra’s aan bij de lunch, zoals groente, fruit of yoghurt
- Start bij de onderbouw, dan is de gewenning minder groot en groeien kinderen ermee op.
Wanneer je als school meer aandacht wilt besteden aan het thema voeding, kun je aan de slag met de Gezonde School-aanpak. De Gezonde School-aanpak helpt je om op een planmatige en gestructureerde manier aandacht te geven aan de pijlers educatie, beleid, omgeving en signaleren.
Meer weten over het organiseren van een schoolmaaltijd? Bekijk de richtlijnen en handige hulpmiddelen voor een gezond aanbod. Of bekijk de pagina Hoe organiseer je een schoollunch?.
Subsidie vanuit het Programma Schoolmaaltijden
In 2023 is het Programma Schoolmaaltijden van start gegaan, georganiseerd door het Jeugdeducatiefond (JEF) en het Rode Kruis in samenwerking met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
Het Schoolmaaltijdenprogramma maakt het voor scholen mogelijk ondersteuning/subsidie aan te vragen om maaltijden op school te verstrekken. Een school komt hiervoor in aanmerking als minstens 30 procent van de leerlingen uit een gezin met een relatief laag inkomen komt.
Bekijk de voorwaarden.