Wat je eet, heeft niet alleen invloed op je gezondheid, maar ook op de planeet. Het produceren van eten en drinken draagt bij aan klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Het voedselsysteem is de
grootste oorzaak van het overschrijden van de planetaire grenzen. Tegelijkertijd kampen miljoenen mensen met overgewicht, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Hoe kunnen we nu gezond
eten én de aarde leefbaar houden? Wereldwijd houden wetenschappers zich bezig met
die vraag.
Biedt het EAT-Lancet voedingspatroon oplossingen?
De
EAT-Lancet commissie is een internationale samenwerking tussen EAT, een wereldwijde organisatie die zich richt op
duurzame voedselsystemen, en The Lancet, een van de belangrijkste medische tijdschriften ter
wereld.
Deze groep wetenschappers uit 17 landen hebben samen het Planetary
Health Diet ontwikkeld. Een voedingspatroon dat gezond is voor mensen én
duurzaam voor de planeet. In 2050, 10 miljard wereldbewoners gezond en duurzaam voeden binnen de grenzen van de aarde lijkt mogelijk. Maar er is wel heel wat verandering nodig om daar te komen.
Zo moeten we anders gaan eten, duurzamer gaan produceren en
minder voedsel verspillen. Om dit voor de hele wereld mogelijk te maken moet
ons voedselsysteem daarnaast eerlijker worden ingericht, zoals toegang tot
voldoende gezond voedsel, schoon (drink)water, eerlijke lonen en veilige
werkomstandigheden.
Hoe anders eten eruitziet? Het menu is grotendeels plantaardig, met beperkte hoeveelheden vlees, vis, zuivel en eieren. Het biedt ruimte voor culturele verschillen en lokale invulling. Het is geen veganistisch dieet, maar een menu met veel plantaardige producten en een beetje dierlijk.
Wat betekent dit voor Nederland?
EAT-Lancet is geen voedingspatroon op maat die bij elk land past. Het geeft wel handvatten voor een lokale invuling. Het Wereld Natuur Fonds (WWF) heeft goed naar het EAT-Lancet menu gekeken. Ze hebben het gebruikt om te bekijken hoe in Nederland een voedingspatroon binnen de grenzen van één planeet eruit kan zien. Daaruit blijkt:
- We eten te veel vlees en kaas
- We eten te weinig groente, fruit, peulvruchten en noten
- Er is nog ruimte voor dierlijke producten, maar in kleinere hoeveelheden dan nu gebruikelijk is
Hoe verhoudt de Schijf van Vijf zich tot EAT-Lancet?
In grote lijnen komen de Schijf van Vijf en EAT-Lancet overeen, maar er zijn verschillen.
De Schijf van Vijf en het EAT-Lancet menu adviseren allebei:
- Meer plantaardig eten
- Minder bewerkt voedsel
- Minder verzadigd vet, zout en toegevoegde suikers
Belangrijkste verschillen:
- EAT-Lancet adviseert meer peulvruchten en noten
- De Schijf van Vijf sluit meer aan bij hoe Nederlanders gewend zijn te eten, zoals meer aardappelen, kaas en zuivel
Eten met de Schijf van Vijf kan op veel verschillende manieren. Binnen de Schijf van Vijf kun je daardoor wel keuzes maken waarmee je nog dichterbij EAT-Lancet komt. Zo is het mogelijk om minder of geen vlees te nemen en meer peulvruchten en noten.
In de huidige Schijf van Vijf-adviezen is bij het opstellen
rekening gehouden met een meer plantaardig en minder dierlijk eetpatroon dan
gebruikelijk in Nederland, maar er werden geen eisen gesteld aan de
klimaatimpact van het eetpatroon. Waar bij het opstellen van het EAT-Lancet menu
wel veel aandacht voor is. In de doorontwikkeling van de Schijf van Vijf nemen
we meer randvoorwaarden voor duurzaamheid mee, waardoor adviezen meer in lijn
komen met de draagkracht van de aarde.
Welke veranderingen zijn er nodig volgens EAT-Lancet?
Het EAT-Lancet dieet vraagt niet alleen om een ander voedingspatroon, maar om een verandering in het hele voedselsysteem. Alleen als we 3 dingen tegelijk aanpakken, kunnen we binnen de planetaire grenzen blijven:
- Aanpassing van het eetpatroon.
- Duurzamere voedselproductie, zoals efficiënter gebruik van land, water en meststoffen, en minder uitstoot van broeikasgassen.
- Halvering van voedselverspilling: zowel in de keten als bij de consument thuis.
Deze 3 pijlers versterken elkaar. Alleen ze samen doorvoeren, maakt het mogelijk om wereldwijd gezond te eten zonder de aarde uit te putten. Dat vraagt om samenwerking tussen consumenten, boeren, bedrijven en overheden.
Verandering op meerdere niveaus
Om eetpatronen aan te passen, is meer nodig dan alleen goede wil. Het vraagt om verandering op meerdere niveaus:
- Een gezondere eetomgeving: minder verleiding tot ongezond en niet-duurzaam eten.
- Betaalbare duurzame producten: groente, fruit en peulvruchten moeten toegankelijk zijn voor iedereen.
- Kennis en vaardigheden: mensen moeten weten hoe ze duurzame gerechten kunnen maken.
- Beleid- en systeemverandering: van cateringcontracten tot supermarktacties en prijsmaatregelen.