Jaarverslag 2024 van het Voedingscentrum

In 2024 kondigde de regering bezuinigingen aan op preventie. Dat raakt ook ons. We moeten scherpe keuzes maken. Het jaar 2025 vraagt dan ook veel flexibiliteit van onze medewerkers. Een nieuwe strategienota voor de periode 2025-2035 geeft ons in dit proces houvast. Centraal staat de missie: het bevorderen van eetpatronen die leiden tot een gezondere bevolking en beter passen bij de draagkracht van de aarde.

We hebben strategische keuzes gemaakt bij onze 3 pijlers (gezondheid, duurzaamheid en veiligheid) en de 3 factoren die eetpatronen bepalen (voedselvaardigheid, voedselomgeving en voedselgesprek). De strategie beschrijft ook hoe we onze expertise en ons netwerk versterken met het oog op toekomstige uitdagingen. Denk aan alle factoren die bijdragen aan de ogenschijnlijk niet te stoppen groei van overgewicht op een steeds jongere leeftijd. Of aan het groeiende aantal vragen van consument en pers over voedselveiligheid. En natuurlijk aan de toenemende mis- en desinformatie over voedsel op de sociale media, waardoor verwarring ontstaat en het maatschappelijk gesprek over allerlei aspecten van ons voedsel verder dreigt te polariseren.

Ook met de aankomende bezuinigingen blijven we de bekende bron van informatie voor consumenten en professionals. En we blijven richting geven aan de veranderingen in de voedselomgeving, waaronder Schijf van Vijf-aanbod in de supermarkt. We pakken laagdrempelige kansen om zelf of via anderen het gesprek over voeding aan te gaan. Gezien de gespannen geopolitieke situatie en maatschappelijke onrust over voedselveiligheid, versterken we onze aanpak voor crisiscommunicatie. Dat doen we veelal in overleg met Europese organisaties uit ons netwerk.

We eten en drinken elke dag en elke eetkeuze heeft impact. Veel mensen hebben ideeën over wat voor eten en drinken goed voor je is, maar ook een hoop vragen. Informatie over voeding is tegenwoordig overal te vinden. Wie of wat moet je geloven? Het Voedingscentrum biedt de helpende hand. Met de Schijf van Vijf die laat zien welke eetkeuzes goed zijn voor jezelf en de planeet, gebaseerd op de wetenschap. En met antwoorden op alle eetvragen en bruikbare tips om betere keuzes te gaan maken.

Onderzoek laat zien dat mensen die (enigszins) weten wat de Schijf inhoudt een stuk positiever zijn over de Schijf van Vijf en de adviezen ook vaker uitvoeren; bekend maakt bemind! Ook in 2024 heeft de eetvragen-campagne weer heel veel mensen bereikt. Dit heeft bijgedragen aan een grotere bekendheid, ook van het Voedingscentrum. Twee derde van de Schijf-kenners vindt de Schijf van Vijf behulpzaam en is van mening dat eten volgens de Schijf haalbaar is. Deze groep heeft het Voedingscentrum ook daadwerkelijk vaker geraadpleegd met vragen. Dat gebeurt via al onze kanalen, van website tot sociale media kanalen.

Voor het Voedingscentrum is een belangrijke pijler het gezonder en duurzamer maken van de voedselomgeving. Waarom? Verreweg de meeste voedselkeuzes maken we op de automatische piloot. Al het eten om ons heen beïnvloedt onze keuzes sterk. Waar het meeste van ligt en wat makkelijk te pakken is, kiezen mensen eerder. Soms is er zelfs helemaal geen gezondere en duurzamere keuze voorhanden. Wij vinden dat het voor iedereen makkelijk moet zijn om gezond en duurzaam te kunnen kiezen.

• We ondersteunden gemeenten en GGD’en bij het vastleggen van voedingsbeleid met de geüpdatete Bouwstenen voor gezonde en duurzame voeding in lokaal beleid en nieuwe praktijkvoorbeelden.
• De  Checklist Richtlijn Eetomgevingen is uitgebreid met duurzaamheidsstrategieën. De checklist wordt gebruikt bij het verbeteren van het voedingsaanbod bij sportverenigingen en -evenementen, buurtlocaties, dagattracties en bedrijfsrestaurants van gemeenten en provinciehuizen.
• We ontwikkelden Aanbestedingscriteria voor gezonde, duurzame catering voor (rijks)overheid, gemeente- en provinciehuizen. De criteria kunnen breder gebruikt worden voor het gezonder en duurzamer maken van hun voedselinkoop en -aanbod.
• 69% van alle v(s)o- en mbo-schoollocaties waar jongeren eten en drinken kunnen kopen werkt actief aan een gezonde schoolkantine. Dat zijn 1.244 schoollocaties.
• Bekijk onze impact op de voedselomgeving in dit dashboard.

Gezonde Kinderopvang ondersteunt kinderopvangorganisaties om structureel te werken aan een gezonde leefstijl van kinderen (0-12 jaar) en deskundigheid op dit gebied van medewerkers. Het Voedingscentrum coördineert het programma samen met het RIVM. Daarnaast heeft het Voedingscentrum een inhoudelijke rol op het thema voeding. Het is voor ons een belangrijke voedselomgeving om op in te zetten omdat er zoveel kinderen komen. 

• Sinds de start in 2017 tot en met 2024 zijn er 1.803 pedagogisch professionals opgeleid als coach Gezonde Kinderopvang van 1.324 organisaties. Dit betekent dat vrijwel de helft van alle kinderopvangorganisaties sinds 2024 in Nederland werkt aan Gezonde Kinderopvang.
• Inmiddels zijn er ook 182 actieve docenten Gezonde Kinderopvang van 84 mbo-locaties. Zij hebben Gezonde Kinderopvang verwerkt in het profieldeel van hun opleiding en/of geven het verdiepende keuzedeel dat is ontwikkeld door Gezonde Kinderopvang ‘Gezonde Leefstijl in de kinderopvang of op school’.
• We maakten deze promotievideo voor studenten over het verdiepende keuzedeel.
• In 2024 zijn er op het LinkedIn-kanaal van Gezonde Kinderopvang 2.000 nieuwe volgers uit de kinderopvangbranche bijgekomen.
• In samenwerking met Gezonde School is de congresweek ‘Gezond leven, leren, ontwikkelen, vanzelfsprekend’ georganiseerd. 
  

In dit project richten we ons op (toekomstige) ouders. Van een gezonde zwangerschap tot en met hulp bij de eetopvoeding. Van borstvoeding geven tot en met weten wat gezond, duurzaam en veilige voeding is voor hun kinderen. Want ouders kunnen bijdragen aan een voedselvaardige generatie

• Met onze campagne ‘bestekfamilie’ op social media geven we antwoord op veelgestelde vragen van (aanstaande) ouders over zwangerschap, borstvoeding en gezond eten en drinken voor kinderen. Dit leverde 270.000 kliks naar onze informatie en materialen op.
• Ruim 80% van alle zwangeren gebruikt onze app Zwangerhap. We hebben getest met het sturen van pushmeldingen met relevante informatie over gezond eten en drinken tijdens de zwangerschap. Hier zijn mensen positief over. Daarom gaan we kijken of we dit in 2025 kunnen implementeren.
• In 2024 zijn er ruim 3,3 miljoen sessies geweest op onze webpagina’s Zwanger en kind, een toename van 22% ten opzichte van 2023.
• We organiseerden 3 webinars voor ouders, over oefenhapjes en gezond opvoeden voor 1-4 jaar. Dit leverde bijna 9.000 unieke kijkers op. Professionals boden we 2 webinars aan samen met Kenniscentrum Sport en Bewegen en VeiligheidNL. Deze gingen over borstvoeding en de (fysieke) omgeving van 0-4 jarigen. Deze trokken 500 unieke kijkers.

Binnen het project Jong Leren Eten helpen we docenten om aandacht te besteden aan voeding op school, om zo bij te dragen aan de voedselvaardigheid van kinderen en jongeren.

• We hebben een campagne uitgevoerd voor vo- en mbo-docenten om voedseleducatie en onze ondersteunende materialen te promoten. 
• Het lespakket Weet wat je eet hebben we geoptimaliseerd. We hebben de vmbo-lessen herschreven en 6 nieuwe vso-lessen (voortgezet speciaal onderwijs), cluster 4, ontwikkeld.
• In 2024 gebruikten ruim 17.000 nieuwe leerlingen het lespakket Weet wat je eet. Het platform Koken op school trok ruim 17.000 bezoekers.
• We hebben deelgenomen aan werkgroepen en adviesraden over (voedsel)educatie en inhoudelijk meegekeken op lesmaterialen van derden, zoals Smaaklessen, Kok in de klas, Krachtvoer en Gezonde School-menukaarten.
  

Voor het project dat zich richt op het verkleinen van sociaaleconomische gezondheidsverschillen richten we ons op de voedselvaardigheid versterken van mensen die we op dit moment minder goed bereiken met onze informatie. We zorgen ervoor dat informatie makkelijker te begrijpen is, door weinig tekst en veel beeld te gebruiken. Ook verspreiden we de informatie direct of via relevante intermediairs. Zo zorgen we ervoor dat onze informatie voor een grotere groep te begrijpen is en bruikbaar wordt.

• We hebben 9 bijeenkomsten gehouden waarbij we in gesprek gaan over gezond eten. Deze bijeenkomsten zijn gegeven op verschillende locaties waar veel mensen komen die vaker leven in minder goede gezondheid.
• De bijeenkomsten zijn geëvalueerd. Op basis daarvan hebben we de bijeenkomsten nog verbeterd. We zullen deze opzet beschikbaar maken voor derden. Dit zullen we doen via een toolbox waar intermediairs ook meerdere materialen kunnen vinden voor deze doelgroep.
• We zijn aangesloten bij het leernetwerk ‘Gezond leven makkelijker maken’ van de gemeente Amsterdam. Hiernaast zijn de banden met andere externen verstevigd, zoals JOGG en het Rode Kruis. Mede voor het geven van de bijeenkomsten en het makkelijker bereiken van deze doelgroep.
• Een animatievideo is ontwikkeld op basis van de flyer ‘Gezond eten en drinken, hoe doe je dat? In makkelijke taal uitgelegd’. Deze video is ontwikkeld voor het tonen aan de doelgroep tijdens bijvoorbeeld bijeenkomsten.
  

Met onze nascholing en praktische materialen over voeding bij de preventie van veel voorkomende ziekten en aandoeningen, helpen we zorgprofessionals om voedingsvoorlichting te geven. Zorgprofessionals zijn voor ons een belangrijke doelgroep, omdat iedereen daar komt. Ook mensen die we normaal minder makkelijk bereiken kunnen we zo voedselvaardiger maken.  

• Met NIVEL en de beroepsvereniging voor en door praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen (NVvPo), is onderzoek gedaan naar de bekendheid en gebruik van onze voorlichtingsmaterialen en nascholingsaanbod. Het aantal doorverwijzingen van patiënten naar onze website is sinds 2020 toegenomen, net als het raadplegen van onze informatie en tools.
• De e-learning Voedingsvoorlichting in de huisartsenpraktijk is aangevuld met een verdiepende module Motiverende gespreksvoering. Bijna 2.200 zorgprofessionals hebben de e-learning voltooid.
• We maakten 6 podcasts. Dit zorgde voor bijna 1.100 luisteraars.
• Er zijn 2 folders ontwikkeld in de serie ‘In makkelijke taal uitgelegd’: ‘Gezond eten en drinken, hoe doe je dat?’ en ‘Gezond eten en drinken bij diabetes type 2’.
  
• De nieuwe praatplaat Goed eten op leeftijd helpt ouderen om gezondere keuzes te maken. Aanvullend organiseerden wij het webinar Ouderen: eetgedrag & ondervoeding, waaraan 325 zorgprofessionals hebben deelgenomen.
  

In het tegengaan van voedselverspilling maken we samen het verschil. Daarom is het Voedingscentrum aangesloten bij Samen Tegen Voedselverspilling. Namens deze stichting zijn we verantwoordelijk voor de communicatie voor consumenten. Onderstaand de belangrijkste momenten waarop we aandacht vroegen voor het verminderen van verspilling.

• In april voerden we een campagne om consumenten bewust te maken van het eigen verspilgedrag bij hen thuis. Veel Nederlanders denken dat ze relatief weinig eten verspillen. Door middel van een online video wilden we het bewustzijn vergroten dat alle kleine beetjes eten die weggegooid worden, samen toch behoorlijk kunnen optellen. Daarnaast gaven we consumenten op de bijbehorende webpagina tips hoe ze minder kunnen verspillen. Zo stimuleren we het voedselgesprek en voedselvaardigheden die bijdragen aan minder verspillen.
• Van 9 t/m 15 september was de Verspillingsvrije Week. Tijdens deze jaarlijkse nationale actieweek inspireren en activeren we met een groot aantal partners Nederlanders om een week lang geen eten weg te gooien. Ruim 185 partners deden mee, waaronder supermarkten, cateraars, gemeenten, enzovoorts. Op 22 plekken in het land zijn verspillingsvrije activiteiten georganiseerd. En 4 miljoen Nederlanders zeggen iets extra’s gedaan te hebben om verspilling te verminderen.  Bekijk de aftermovie.
  
• Jaarrond verspreiden we praktische tools, zoals het Eetmaatje, Eerst op tape, Koelkaststicker en een nudge sticker op brood. Ook ondersteunen we onderwijsprogramma’s met aandacht voor voedselverspilling.

Alles wat we doen, dat doen we onderbouwd. Het voeren van het voedselgesprek, het geven van de juiste informatie en handvatten om voedselvaardigheden te vergroten en alles wat we doen om de voedselomgeving te verbeteren. Ook in 2024 hebben onze experts zich hier elke dag weer hard voor gemaakt.

• We hebben ruim 100 interne brondocumenten op het gebied van voeding en gezondheid, voedselveiligheid, duurzaam eten, voedselkwaliteit en voedselkeuzegedrag up-to-date gehouden. De voedingsnormen voor mensen die borstvoeding geven en adviezen over een gezonde eiwittransitie van de Gezondheidsraad hebben we verwerkt in onze middelen. 
• Onze experts zijn aangesloten bij trajecten van de commissie Voeding van de Gezondheidsraad op de volgende onderwerpen: deeltrajecten Richtlijnen Goede voeding 2025, voeding voor lacterenden en jonge kinderen, voedingsnormen voor macronutriënten, bij de tijdelijke commissie Vitamine K en bij de Commissie Alcohol.
• We hebben gewerkt aan de voorbereidingen voor de doorontwikkeling van de Schijf van Vijf met het kiezen van een geschikt rekenmodel, en het bij elkaar brengen van alle wetenschappelijke gegevens die hiervoor nodig zijn.
• We zijn gevraagd voor beleidsondersteuning bij de overwegingen rondom diverse onderwerpen.
  

De Levensmiddelendatabank bevat uitgebreide etiketinformatie van meer dan 150.000 in Nederland verkochte producten en is een onafhankelijke bron voor voorlichting, onderzoek en beleid. Zo raakt het werk aan de levensmiddelendatabank aan het stimuleren van het voedselgesprek, voedselvaardigheden en de voedselomgeving.

• In 2024 zijn gegevens van duizenden vernieuwde artikelen verwerkt. We gebruiken de data uit de Levensmiddelendatabank voor veel van onze middelen, zoals de 'Kies Ik Gezond?'-app, Mijn Eetmeter, de caloriechecker en de Bewaarwijzer.
• We hebben stappen gezet in de ontwikkeling van een nieuw zogenoemd 'datawarehouse' en de verdere optimalisatie van gegevensverwerking met AI.

Met de opkomst van AI en antwoorden die je direct krijgt in je zoekresultaten, zien we dat websiteverkeer afneemt. We hebben een AI-strategie, onder andere om vindbaar te blijven in AI-chatbots. Onze apps en sociale media worden ook door de opkomst van AI in toenemende mate belangrijk. Verder blijven we offline materialen verspreiden. We willen zichtbaar blijven en daarmee mensen blijven helpen gezond, veilig en duurzaam te eten.

• De website had 31,2 miljoen bezoeken. Dat zijn consumenten die antwoorden willen op eetvragen en die zoeken naar praktische handvatten of recepten. En dat zijn professionals die we bijvoorbeeld helpen met kennis en inspiratie voor hun dagelijkse praktijk. Op onze website integreren we zoveel mogelijk gezond, veilig en duurzaam. We zoeken altijd naar mogelijkheden om voedselvaardigheden te versterken.
• Aantal sessies apps: Mijn Eetmeter: 38 miljoen, Zwangerhap: 8 miljoen, Kies ik gezond?: 1,3 miljoen en Slim Koken: 1,2 miljoen. Met onze apps helpen we dus ontzettend veel mensen om gezond, veilig en duurzaam te eten. We zijn met onze apps altijd bij de hand. De 'Kies Ik Gezond?'-app is in 2024 geëvalueerd en blijkt nog altijd ontzettend populair. 
• Abonnees nieuwsbrieven: voor consumenten: 76.000, vegetarische favorieten 18.000, menu van de week: 135.000. Met onze nieuwsbrieven binden we een vaste groep lezers aan ons.
• Offline materialen verspreid: 1,5 miljoen in 2024. Samen met al onze online uitingen, zijn we met onze materialen overal te vinden. Van de koffietafel tot de wachtruimte bij de huisarts.

De traditionele media (kranten, radio, tv) zijn nog altijd onmisbaar om mensen te informeren, praktische tips te geven en te beschermen tegen des- en misinformatie. Ook is het voor ons een manier om ons in het voedselgesprek te mengen en gesprekken actief aan te zwengelen. De sociale media zijn steeds belangrijker om mensen goed te informeren. Bovendien is het meer en meer voor mensen ook de plek om informatie te halen. Met ons grote bereik kunnen we zeker een verschil maken.

• Aantal keer in de media: 7.566 keer
• YouTube: 1,9 miljoen weergaven, 42.535 uur bekeken
• Instagram: 90.500 volgers, bereik 19,6 miljoen
• TikTok: bereik: 3,9 miljoen
• Facebook: 121.600 volgers, bereik 17,2 miljoen
• LinkedIn: 32.800 volgers, bereik 5,2 miljoen