Eetwissels (2019)

Veel mensen weten het Voedingscentrum te vinden voor betrouwbare informatie over gezond, veilig en duurzaam eten. Zij hebben dus al interesse hierin. We willen nu ook mensen bereiken die zelf niet per se informatie zoeken, maar die wel openstaan voor informatie en handvatten om gezonder en duurzamer te eten. Met deze campagne willen we een breed publiek bereiken, om mensen te activeren wél even naar onze site te gaan voor meer info.

Een Eetwissel kun je maken voor je gezondheid, voor het milieu en liefst voor allebei tegelijk. In veel gevallen gaat dit samen. Ga je van iets dat niet in Schijf van Vijf staat, naar iets dat wel in de Schijf van Vijf staat, dan maak je namelijk vaak ook een stapje van iets dat sterk is bewerkt in een fabriek, naar iets wat minder bewerkt of vers is. Dat is vaak ook beter voor het milieu. Ook als je bijvoorbeeld kiest voor een kleinere portie of je wisselt van een dierlijk product naar een plantaardig product, zorg je beter voor jezelf en het milieu.  

Met het huidige voedingspatroon halen mensen ongeveer 30% van de energie uit Schijf van Vijf-producten, terwijl de aanbeveling circa 85% is. De rest eten mensen dus buiten de Schijf van Vijf. Het probleem waarop deze campagne zich richt, is tweeledig: 

1. Risico op bepaalde aandoeningen zoals overgewicht, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten verlagen.
2. Milieudruk van het voedingspatroon verlagen. Bij het produceren van voedsel komen namelijk broeikasgassen en andere stoffen vrij, zoals bestrijdingsmiddelen en ammoniak, en gaan er noodzakelijke grondstoffen, zoals water, stikstof en fosfaat, verloren. Dit vraagt om aanpassingen in ons eetpatroon.

De voorgestelde Eetwissels maken per keer dat je ze toepast een verschil, omdat je dan minder zout of suiker of juist meer vezels binnenkrijgt. Eén wissel zet iets groters in gang, een beweging naar gezonder en duurzamer eten met de Schijf van Vijf. Vanuit het zelfvertrouwen dat groeit per Eetwissel, kan iemand vaker en meer Eetwissels maken. En dat gaat alles bij elkaar wel aantoonbaar effect hebben op de eigen gezondheid en het milieu.

Menselijke consumptie levert een grote bijdrage aan de milieubelasting. Als het gaat om klimaatimpact hebben we het over 20 tot 35% van de totale consumptie per Nederlander. Vooral de wissels die te maken hebben met minder dierlijk naar plantaardig, van grote porties naar kleinere porties en van alcoholische en suikerhoudende dranken naar koffie, thee en water, kunnen die bijdrage substantieel verlagen. De andere wissels geven een kleine bijdrage, maar alle kleine beetjes helpen. 

Het doel is om richting de Schijf van Vijf te bewegen. Maar dat hoeft niet in één keer, want grote verandering hou je moeilijker vol.

Wanneer iemand een kleine stap zet, dan geeft dat gelijk vertrouwen om het nog eens te doen. Zo’n klein stapje wordt ook sneller een nieuwe gewoonte. En dat is ons einddoel: een gezonder, maar ook een duurzamer eetpatroon volgens de Schijf van Vijf.  

Wij hebben nu 24 voorbeelden van Eetwissels ter inspiratie. Maar iedereen kan zijn eigen passende Eetwissel maken, daar geven handvatten voor. Het is juist de bedoeling dat mensen er zelf mee aan de slag kunnen in hun dagelijks leven.  

Het is als het ware het stemmetje dat bij veel mensen in hun achterhoofd zit ‘ik zou eigenlijk wat gezonder moeten eten.’ Van het Voedingscentrum moet niemand iets; wij geven informatie en hulpmiddelen, daarmee kiest iedereen zelf. 

De zin maakt verder meteen duidelijk waar deze spot over gaat en trekt de aandacht. De toon en tekst van de voice-over, de ‘oplossing’ van kleine stapjes, is vervolgens positief en bemoedigend – zo is ook uit de pretest gebleken. 

De milieu-impact van volkorenbrood is ongeveer een tiende lager dan witbrood. Dat komt met name doordat bij volkorenbrood de hele tarwekorrel gebruikt wordt en bij witbrood een deel van de korrel verloren gaat (ongeveer ¼). Brood eten is sowieso verstandig voor het milieu. Graanproducten leveren vergeleken met andere productgroepen de laagste milieubelasting per calorie. 

De consumptie van vlees bestaat vooral uit rood vlees en bewerkt vlees. Er is een relatie tussen het eten van veel rood vlees en vooral van bewerkt vlees en een hoger risico op bepaalde soorten kanker (darmkanker en longkanker), het risico op diabetes type 2 en op beroerte. De Gezondheidsraad heeft dit vastgesteld op basis van een gedegen en systematische evaluatie van internationale wetenschappelijke literatuur. Ook andere gerenommeerde instanties zoals het Wereld Kanker Onderzoek Fonds laten zien dat het eten van veel rood vlees en bewerkt vlees het risico op darmkanker verhoogt. Zij adviseren daarom per week niet meer dan 350-500 gram rood vlees te eten; en daarnaast om weinig bewerkt vlees te eten.

Wat betreft het milieu: van alle voedingsmiddelen heeft vlees de hoogste milieubelasting per 100 gram. Binnen het Nederlandse voedingspatroon is rood vlees verantwoordelijk voor het grootste deel van de broeikasgasemissies: circa 30%. Voor wit vlees is dit lager: rond de 5%. Dat geldt niet alleen voor broeikasgassen, maar ook voor landgebruik en watergebruik. Vlees is ook een product dat vervangbaar is door andere eiwitrijke producten met een veel lagere milieubelasting, zoals noten, bonen en soja. 

Het Eetwissel Memospel is ontwikkeld om mensen met Eetwissels bezig te laten gaan, via het spelletje hopelijk ook in het ‘echt’. We reiken een heleboel verschillende voorbeelden aan.

Het Voedingscentrum heeft begin 2019 de Eetwissel geïntroduceerd. Het memospel is, naast de massamediale uitingen, een leuke en laagdrempelige manier voor mensen om actief de campagneboodschap tot zich te nemen. Daarnaast draagt het eraan bij om voorbeelden van Eetwissels bekender te maken, mensen houvast te geven deze in te passen in hun eigen eetpatroon, of om zelf Eetwissels te bedenken. Actief verwerken van een boodschap zorgt voor een betere boodschap- en campagneherkenning.