De impact van voedsel: waarom het voor het milieu uitmaakt wat er op jouw bord ligt

Alles wat we eten en drinken heeft impact op het milieu. Daar sta je misschien niet (altijd) bij stil als je boodschappen doet, kookt of eet. Het maken van voedsel zorgt bijvoorbeeld voor uitstoot van broeikasgassen en er is veel water en land voor nodig. Daarnaast moet voedsel worden verpakt, gekoeld en vervoerd. Jij kunt duurzame keuzes maken die de invloed van jouw eten op het milieu verminderen. Op deze pagina leggen we uit hoe het zit.

Welke impact heeft voedsel op milieu en klimaat?

Het produceren van eten en drinken heeft een grote invloed op het milieu en klimaat. Dat komt door verschillende factoren. Zo is er veel brandstof nodig voor de productie van voedsel. De landbouw verbruikt de meeste brandstof, onder meer voor het verwarmen van tuinbouwkassen en het laten rijden van landbouwmachines. Ook fabrieken die voedsel verwerken gebruiken veel brandstof.

Daarnaast moet voedsel na het produceren worden vervoerd. Dat gebeurt per vrachtwagen, boot of vliegtuig. Voedsel wordt meestal meerdere keren vervoerd voordat het in de winkel ligt, omdat het vaak op een andere plek wordt bewaard en verpakt. Als je de auto pakt om boodschappen te doen, kost ook dit brandstof. Verder heb je thuis elektriciteit en/of gas nodig om te koken, koelen en vriezen.

Bij het verbranden van al die brandstoffen worden broeikasgassen zoals koolstofdioxide (CO2) uitgestoten, die komen dan in de lucht. Broeikasgassen zorgen ervoor dat warmte van de zon wordt vastgehouden en daardoor stijgt de temperatuur op aarde. Dit heeft weer veranderingen in het klimaat tot gevolg.

In de afbeelding hieronder kun je zien waar in de voedselketen de meeste broeikasgassen worden uitgestoten:

Natuurlijke bronnen en milieuvervuiling

Het maken van voedsel heeft nog andere effecten op het milieu. Boeren en fabrikanten gebruiken allerlei natuurlijke hulpbronnen. Ze hebben bijvoorbeeld veel land en water nodig om voedsel te verbouwen, veevoer om dieren te houden, en hout, glas en plastic om verpakkingen te maken. Zo wordt er steeds meer ruimte op aarde gebruikt voor de productie van voedsel en raken natuurlijke bronnen uitgeput.

Bij het produceren van voedsel ontstaat er ook vervuiling. Bijvoorbeeld door bestrijdingsmiddelen die terechtkomen in de grond en in sloten, en fijnstof die ontstaat bij het houden van kippen en varkens. De grootste vervuiling ontstaat doordat er te veel stikstof en fosfaat uit mest terechtkomt in de lucht, de bodem en in het water. Daardoor wordt de natuur verstoord. Dieren en planten gaan dood en ook voor mensen is het ongezond.

Wat is het effect van voedselverspilling op het milieu?

Het verbouwen, verwerken, vervoeren, koelen en warm maken van voedsel vraagt dus veel van onze aarde als het gaat om gebruik van energie, grondstoffen en water. De grootste impact op het milieu heeft al plaatsgevonden voordat jij een product in de winkel hebt gekocht. Daarom is het extra zonde als voedsel niet wordt gegeten of gedronken maar wordt weggegooid. De investering is dan voor niets geweest.

Nederlanders verspillen thuis gemiddeld 33,4 kilo eten per persoon. De 6 meest verspilde producten zijn brood, groente, fruit, aardappelen, zuivel en vlees en vleeswaren.

Van het verspilde voedsel nemen vlees en vleeswaren ongeveer een derde van de broeikasgasuitstoot en landgebruik voor hun rekening dat voor niks is geweest. Voor waterverbruik speelt de verspilling van fruit de grootste rol. Ook de verspilling van koffie, thee en zuiveldranken heeft een grote milieu-impact.

Wat is het aandeel van voedsel in milieubelasting?

In totaal ontstaat ongeveer een derde (20-35%) van alle klimaatbelasting door het maken en eten van voedsel. De mate waarin voedsel bijdraagt aan de klimaatverandering, is per product verschillend.

De productie van vlees is het meest belastend voor het milieu, met name rundvlees. Voor het houden van vee is er veel land, water en voer nodig. Dat voer komt vaak van ver, zoals soja uit Zuid-Amerika. En voor het verbouwen van veevoer wordt vaak oerwoud gekapt. Daarnaast zorgen dieren voor veel uitstoot van broeikasgassen door scheten, boeren en mest.

Ook dranken als frisdrank en alcohol en bewerkte producten zoals gebak en snacks zijn belastend voor het milieu. Dit heeft te vooral te maken met de grote hoeveelheden waarin deze producten worden gegeten en gedronken.

Wat kun je zelf doen om duurzamer te eten?

Alles wat je eet en drinkt heeft dus invloed op het milieu. Stoppen met eten kunnen we niet. Wat je wel kunt doen is keuzes maken die de invloed van jouw eten op het milieu flink verminderen. Voor het milieu maakt het veel uit of je bijvoorbeeld een biefstuk eet of bonen, en frisdrank drinkt of kraanwater. En zo zijn er meer keuzes die je kunt maken. Zoals kiezen voor producten met een topkeurmerk en minder voedsel verspillen.