Nederland is, na Zweden vorig jaar en Verenigd Koninkrijk, sinds vorige week één van de gidslanden waar in de voedingsadviezen ook
duurzaamheid is meegenomen. De hoofdaanbeveling van de Gezondheidsraad om minder dierlijk en meer plantaardig te eten, is daarin leidend geweest.
Vooral het feit dat Nederland in de Schijf van Vijf nu voor het eerst een duidelijk advies heeft voor een maximale hoeveelheid vlees (maximaal 500 gram vlees per week, waarvan maximaal 300 gram rood vlees) vind ik een doorbraak. Vooral voor mannen betekent dat een behoorlijke reductie van de vleesconsumptie. Het is juist ook het rood vlees (rund, varken, kalfsvlees) dat de hoogste milieubelasting heeft.
"Varieer met vis, peulvruchten, noten, eieren en vegetarische producten,“ is één van de adviezen bij de nieuwe Schijf van Vijf. Al deze 5 eiwitrijke productgroepen hebben een lagere milieudruk dan vlees. Het advies om wekelijks een portie peulvruchten te eten en dagelijks een handje noten, draagt bij aan een duurzamer voedingspatroon. Verder is het visadvies teruggebracht van 2 naar 1 keer per week (vette) vis, waarbij nadrukkelijk aangeraden wordt om alleen de duurzame vissoorten te consumeren.
Er zijn nog meer, misschien wat subtielere, veranderingen die ingegeven zijn door duurzaamheid. In de berekeningen voor de dagmenu’s (‘referentievoedingen’) is een maximum gesteld aan de hoeveelheid zuivel, op zo’n manier dat het kwart van de bevolking dat veel zuivel consumeert een lager advies krijgt. Daardoor vallen de adviezen voor melkproducten wat lager uit: 300-450 ml voor de leeftijdscategorie 19 tot 50 jaar, waar dat voorheen 450 ml was. Dat is overigens op het niveau van de huidige consumptie in die groep.
Een andere duurzaamheidswinst ligt in het feit dat alle (light) frisdranken en vruchtensappen uit de Schijf verdwenen zijn. Als dranken adviseren we kraanwater, thee en koffie. Deze dranken hebben een lagere milieudruk dan frisdranken, vruchtensappen en alcoholische dranken. Het advies om geen alcoholische dranken te gebruiken, of hooguit 1 consumptie per dag, levert ook veel milieuwinst op.
In feite bestaat de Schijf uit producten met geen of lage bewerking. Producten in een vorm waarin hun van nature aanwezige voedingsstoffen behouden blijven en waar geen zout, suiker of verzadigd vet aan toegevoegd is, of vezels uitgehaald zijn. Buiten de Schijf is voor sterk bewerkte, calorierijke producten nog slechts een beperkte plek, namelijk 3-5 keer per dag iets kleins en 3 keer per week iets groots. Dat draagt ook bij tot een lagere milieudruk.
Een aardig detail is dat in de afbeelding van de Schijf veel verse groente- en fruitsoorten staan, maar dat we bewust gekozen hebben voor producten die het hele jaar verkrijgbaar zijn en altijd een lage milieudruk hebben volgens de Groente- en Fruitkalender.
We zijn momenteel aan het doorrekenen hoeveel eten volgens de nieuwe Schijf van Vijf aan verlaging van milieudruk op kan leveren. Naar verwachting zal voor mannen de besparing groter zijn dan voor vrouwen, omdat ze bijvoorbeeld in hun vlees- en alcoholconsumptie verder af zitten van het advies. Volwassen mannen eten nu ongeveer 930 gram vlees per week (vrouwen 615 gram), terwijl het nieuwe advies van maximaal 500 gram bijna een halvering voor hen betekent. We gaan ook nog verder kijken wat duurzamere keuzes binnen productgroepen aan winst op kunnen leveren. Uit eerder onderzoek is al bekend dat flexitarisch of vegetarisch eten een aanzienlijke verlaging van de milieudruk op kan leveren. En dat past prima binnen de nieuwe Schijf.
Corné van Dooren, expert Duurzaam Eten Voedingscentrum